ประชุมโคลงโลกนิติ/๐๒๒
หน้า ๙๐-๙๑
๒๒.
| วิส อคฺคฺรู วิสฺสทานํ | วิสฺสทาตญฺ จ ทนฺตโย | |
| วิสฺสํ ทุชฺชนสฺรวางฺค | ภาสิตํ ทิมุขํ ขลุ | |
| ไม่ปรากฏที่มา | ||
| ก. มดแดงแมลงป่อง[ก] ไว้ | พิษหาง | |
| งูจะเข็บพิษวาง | แห่งเขี้ยว |
| ทุรชนทั่วสรรพางค์ | พิษอยู่ | |
| ต่อน่าดีหลังเลี้ยว | กลั่นลิ้นนินทา | |
| สำนวนเก่า | ||
| ข. มดแดงแมลงป่อง[ก] ไว้ | พิษหาง | |
| งูจะเข็บพิษวาง | แห่งเขี้ยว |
| ทุรชนทั่วสรรพางค์ | พิษอยู่ มากนา | |
| ครั้นมั่นกุมร้ายเกี้ยว | เกี่ยงให้เสียตัว | |
| สำนวนเก่า | ||
| ค. มดแดงแมลงป่องไว้ | พิษหาง | |
| งูจะเข็บ[ข] พิษวาง | แห่งเขี้ยว |
| ทุรชนทั่วสรรพางค์ | พิษอยู่ | |
| เพราะประพฤติมันเกี้ยว | เกี่ยงร้ายแกมดี | |
| สมเด็จฯ กรมพระยาเดชาดิศร | ||
เชิงอรรถ[แก้ไข]
ก แมงป่อง – วชิรญาณ (๒๔๖๐), กรมศิลปากร (๒๔๙๐, ๒๕๓๙), จารึกวัดพระเชตุพน (๒๕๑๗), นิยะดา (๒๕๓๘) ใช้ แมลงป่อง; ทางกีฏวิทยา "แมลง" ใช้กับสัตว์ที่มีหกขา และมีปีกบิน คณะกรรมการฯ เห็นว่า คำ "แมลงป่อง" ในโคลง ๒๒ ก และ ๒๒ ข น่าจะเป็น "แมงป่อง"
ข จะเข็บ – คือ ตะเข็บ เป็นสัตว์จำพวกเดียวกับตะขาบ แต่มีขนาดเล็กกว่า; นิยะดา (๒๕๓๘) ใช้ จรเข็บ
บทอธิบายศัพท์[แก้ไข]
- หลังเลี้ยว – ลับหลังนั้นร้าย
- เกี้ยว – ลดเลี้ยว พัน