กฎมณเฑียรบาลเขมร ดูไม่เก่าเหมือนกฎมณเฑียรบาลไทย เห็นสเปนเพราะชำระเรียบเรียงกันหลายคราว ด้วยกรุงกัมพูชาแต่ก่อนมาเกิดจลาจลบ่อย ๆ ตำหรับตำราที่มีมักแตกฉานซ่านเซ็น บ้านเมืองเป็นปกติคราว ๑ ก็ต้องรวบรวมกฎหมายกันใหม่ครั้ง ๑ กฎมณเฑียรบาลกรุงกัมพูชานี้ ปรากฏในบานแพนกว่า พึ่งรวบรวมในครั้งองค์สมเด็จพระนโรดมเมื่อ ปีกุญ พ.ศ. 2418 ตรงกับในรัชกาลที่ ๕ กรุงรัตนโกสินทร์นี้เอง พิเคราะห์ดูความเปนกฎหมายตั้งใหม่ก็มีบ้าง เอากฎหมายเดิมมารวบรวมก็มีบ้าง มีเรื่องเล่ากันว่า เมื่อองค์สมเด็จพระนโรดมจะตั้งกฎมณเฑียรบาลนี้ ได้หารือเรสิดังฝรั่งเศส ทำนองเรสิดังคนนั้นจะไม่ชำนาญภาษาเขมรคงไม่ได้ตรวจตราถ้วนถี่ จึงให้อนุมัติ คั้นตั้งกฎหมายนี้แล้ว มีคดีอันใดอันหนึ่งเกิดขึ้นในกรุงพนมเป็ญ องค์สมเด็จพระนโรดมจะลงอาญาตามกฎมณเฑียรบาล เรสิดังฝรั่งเศสแย้งว่าอาญาแรงนักเกินกว่าความผิด องค์สมเด็จพระนโรดมโต้ว่า กฎหมายนี้เมื่อจะตั้งฝรั่งเศสก็ได้เห็นชอบยอมให้ตั้งแล้ว ไยจะมาห้ามไม่ให้บังคับคดีตามกฎหมาย เกิดทุ่มเถียงกัน แต่ลงปลายจะยุติอย่างไรหาทราบต่อไปไม่ ข้าพเจ้าเชื่อว่าท่านทั้งหลายที่เอาใจใส่ในกฎหมายต่าง ๆ คงจะพอใจอ่านกฎมณเฑียรบาลกรุงกัมพูชาที่พิมพ์ในสมุดเล่มนี้ เปนอย่างของแปลก ๆ แลเปนเครื่องประดับสติปัญญาได้บ้าง
