ด้วยนายพลตรี พระยาเทพาธิบดี (เจิ่น บุนนาค) จ.ม, ท.จ, ภ.ช, ว.ป.ร, ๓ ร.จ.ม. ตำแหน่งสมุหพระธรรมนูญทหารบก จะทำการปลงศพสนองคุณนายพันตรี หลวงพิทักษ์นฤเบศร์ (จร บุนนาค) ผู้บิดา มาแจ้งความต่อกรรมการหอพระสมุดวชิรญาณว่า มีความศรัทธาจะสร้างหนังสือในหอพระสมุดสำหรับพระนครเปนของแจกในงานศพเรื่องหนึ่ง ขอให้กรรมการช่วยเลือกเรื่องให้ แลพอใจจะให้เปนเรื่องข้างโบราณคดี เมื่อข้าพเจ้ารับเลือกเรื่องหนังสือ นึกได้ถึงเรื่องโบราณคดีเรื่องหนึ่งซึ่งกรรมการหอพระสมุดฯ อยากจะให้พิมพ์มานานแล้ว แต่ยังไม่มีโอกาศ คือ หนังสือเก่าเรื่องคำให้การขุนหลวงหาวัด หนังสือเรื่องนี้เปนที่นับถือของท่านผู้ศึกษาโบราณคดีมาแต่ในรัชกาลที่ ๔ ว่า เปนถ้อยคำของท่านผู้รู้แบบแผนการงานครั้งกรุงเก่าได้บอกให้จดไว้ ต้นฉบับเดิมจะมีกี่เล่มทราบไม่ได้ ได้พิมพ์ที่โรงพิมพ์หมอสมิธเปนครั้งแรกเมื่อปีมะแม พ.ศ. ๒๔๒๖ ฉบับที่หมอสมิธพิมพ์นั้นเปนที่นิยมนับถือกันครั้งหนึ่งเมื่อในรัชกาลที่ ๕ ด้วยยังไม่มีใครได้เห็นฉบับเดิมอยู่โดยมาก แต่ครั้นล่วงกาลนานมา เมื่อมีผู้ศึกษาโบราณคดีชั้นใหม่เอาใจใส่สอบสวนหนังสือมากขึ้น จึงตรวจเห็นว่า หนังสือเรื่องคำให้การขุนหลวงหาวัดฉบับที่หมอสมิธพิมพ์นั้น มีผู้อื่นได้แต่งเติมแทรกแซงลงใหม่มาก ไม่ใช่ตัวฉบับเดิมครั้งรัชกาลที่ ๔ แลยังมีข้อปัณหาต่อไปถึงเรื่องหนังสือที่เรียกว่า คำให้การขุนหลวงหาวัดนั้นเอง ได้เคยวินิจฉัยกันในโบราณคดีสโมสร ข้าพเจ้าเองเปนผู้นำปัณหาขึ้นกราบบังคมทูลแด่
