หน้า:จมห เจ้าพระยาภูธราภัยฯ ปราบฮ่อ - ๒๔๖๖.pdf/12

จดหมายเหตุ เรื่อง เจ้าพระยาภูธราภัยยกกองทัพไปปราบฮ่อ

---

ตอนที่ ๑ อธิบายว่าด้วยท้องที่ ๆ เกิดศึกฮ่อ

ท้องที่อันเปนบ่อเกิดศึกฮ่ออยู่ตรงชายแดนของประเทศทั้ง ๔ คือ อยู่ข้างใต้ของประเทศจีน อยู่ข้างเหนือของประเทศสยาม อยู่ข้างตวันออกของประเทศพม่า แลอยู่ข้างตวันตกของประเทศญวน ในท้องที่ ๆ กล่าวมา เดิมเปนภูมิลำเนาของชนชาติไทยน้อยที่ได้ลงมาเปนใหญ่ในประเทศสยามนี้ นามอาณาเขตรเรียกว่า สิบสองจุไทย (มาแต่คำว่า สิบสองเจ้าไทย เพราะเคยมีเมืองเจ้าปกครองสิบสองแห่ง) เขตรแดนเดิมเห็นจะกว้างใหญ่ พวกไทยในที่นั้นจึงมีกำลังสามารถลงมาชิงได้แดนขอมแล้วตั้งประเทศลานช้างแลประเทศลานนาตลอดลงมาจนสยามประเทศเปนแผ่นดินไทย บางทีจะเปนเพราะเหตุที่พวกไทยโดยมากพากันอพยบลงมาอยู่เสียข้างใต้อันเปนที่บริบูรณ์ดีกว่าภูมิลำเนาเดิมนั้นเอง จึงเปนเหตุให้กำลังเมืองสิบสองจุไทยลดถอยน้อยลง ประเทศที่ใกล้เคียงก็บุกรุกเขตรแดนเข้าไปโดยลำดับ จนแดนสิบสองจุไทยที่เหลืออยู่มีแต่เมืองน้อย ๆ แยกกันเปน ๓ ภาค ๆ ตวันตกที่ต่อแดนพม่า เรียกว่า สิบสองปันนา ภาคกลางที่ต่อแดนจีน คงเรียกว่า สิบสองจุไทย ภาคตวันออกที่ต่อแดนญวน เรียกว่า เมืองพวน พวกไทยที่เปนชาวเมือง

๑