เห็นพวกพราหมณ์จะพาแบบแผนเข้ามาแต่มัชฌิมประเทศเปนแน่ แต่เดิมคงจะขับเปนภาษาสันสกฤต ครั้นนานเข้า หลุดลุ่ยไปทีละน้อย ด้วยเราไม่รู้ภาษา จึงเหลืออยู่แต่เหยอว เย่อว จึงไม่รู้ว่า ภาษาอะไร ยังเห่ที่มีตำราอิกอย่าง ๑ ซึ่งเรียกว่า "สวะเห่" นั้น ถ้อยคำก็แปลก ขึ้นว่า "เห่แลเรือ" พลพายรับว่า "เห่ โห เห่ โห" เมื่อจะจบต้นบท ชักว่า "ไชยแก้วพ่อเอย" พลพายรับว่า "โอว โอว" นี้ ดูท่าเดิมก็น่าจะเปนภาษาสันสกฤตอิก แต่มูลเหตุจะมาอย่างไรข้าพเจ้าหาทราบไม่ ถ้อยคำที่เข้าใจได้เจือไปด้วยคำเริงทัพ คงจะได้ใช้เห่กระบวนเรือหลวงมาแต่ก่อน แต่บทเห่เรือที่เราชอบร้องกันเล่น เช่น ชมเรือกระบวนเสด็จ แลชมปลา เปนต้น ที่แต่งครั้งกรุงเก่าก็ดี ฤๅบทเห่แต่งในชั้นกรุงรัตนโกสินทร เช่น เห่ชมกับเข้าของกินนั้นก็ดี มิใช่บทเห่ในการหลวง รู้ตำนานเปนแน่ (ดังจะกล่าวต่อไปข้างน่า) ว่า เมื่อแต่งขึ้น เปนแต่สำหรับเห่เล่นโดยลำพัง พึ่งเอาบทเห่เหล่านั้นมาเห่ในการหลวงเมื่อรัชกาลที่ ๔ นี้เอง บทเห่เรือกระบวนหลวงของเดิม นอกจากสวะเห่ น่าจะมีบทอะไร ๆ อิก ในกาพย์ของเจ้าฟ้าธรรมธิเบศร์ก็บ่งไว้ว่า "พลพายกรายพายทอง ร้องโอ้เห่โอ้เห่มา" ดังนี้ เห็นจะไม่ได้หมายความว่า เห่แต่สวะเห่อย่างเดียว แต่บทเก่าหากสูญเสีย จึงทราบไม่ได้ในเวลานี้ว่า มีบทเห่อะไรอิกบ้าง
หน้า:ประชุมกาพย์เห่เรือ - ๒๔๖๐.pdf/6
หน้าตา