หน้า:ประชุมจดหมายเหตุ สมัยอยุธยา (ภาค ๑) - ๒๕๑๐.pdf/25

จาก วิกิซอร์ซ
หน้านี้ได้พิสูจน์อักษรแล้ว
๑๔
จดหมายเหตุ สมัยกรุงศรีอยุธยา

ก็ให้ผู้เป็นนายกุมบันหญีในเมืองนั้นแลมีกฎสมเด็จพระมหากระษัตราธิราชเจ้ากรุงฝรั่งเษดสำหรับตัวนั้น ก็ให้ผู้นั้นบังคับความตามชอบธรรม ถ้าแลฝรั่งเษดผู้ใดซึ่งอยู่ในบังคับกุมบันหญีฟันแทงกันตาย แลข้อสิ่งใดซึ่งต้องอาญา ก็ให้ผู้เป็นนายกุมบันหญีจำตัวผู้ร้ายไว้ แลกฎหมายเอาเนื้อความแล้ว แลส่งกฎหมายแลตัวผู้ร้ายไปเมืองฝรั่งเษดให้ลงอาญาตามโทษนั้น

ประการหนึ่ง ถ้าแลฝรั่งเษดแลชาติใดซึ่งอยู่ในบังคับกุมบันหญีเป็นความต้องกระทรวงอาญาก็ดี แพ่งก็ดี ต่อฝรั่งเษดแลชาติใด ๆ ซึ่งมิได้อยู่ในบังคับกุมบันหญีก็ดี ถ้าแลฝรั่งเษดแลชาติใด ๆ ซึ่งมิได้อยู่ในบังคับกุมบันหญีเป็นความต้องการกระทรวงอาญาก็ดี แพ่งก็ดี ด้วยฝรั่งเษดแลชาติใด ๆ ซึ่งอยู่ในบังคับกุมบันหญีนั้น ตระลาการข้างกรุงเทพพระมหานครเป็นพนักงานจะพิจารณา แต่ว่ากิจนั้นต้องฝรั่งเษดอยู่ จึงสมเด็จพระมหากระษัตราธิราชเจ้ากรุงศรีอยุธยาผู้ใหญ่พระราชทานให้ผู้เป็นนายกุมบันหญี แลถือกฏหมายสมเด็จพระมหากระษัตราธิราชเจ้ากรุงฝรั่งษผู้ใหญ่สำหรับตัวในตำบลนั้น นั่งด้วยกระลาการพิจารณาความให้เป็นถ่องแท้ แต่ให้ผู้นั้นสบถต่อพระเจ้าว่า จะพิจารณาด้วยกระลาการให้จงชอบธรรม

๖. ข้อหนึ่ง สมเด็จพระมหากระษัตราธิราชเจ้ากรุงศรีอยุธยาผู้ใหญ่พระราชทานให้กุมบันหญีฝรั่งเษดไปตั้งซื้อขายในเมืองถลาง บางคลี ก็ดี แลในจังหวัดที่นั้น แลห้ามจำกอบขนอรแลริดชาดุจในข้อ ๒ ข้อ ๓ แลพระราชทานให้ซื้อดีบุกในเมืองถลาง บางคลี ทั้งปวง แลห้ามมิให้ผู้อื่นผู้ใด ๆ ซื้อดีบุกนอกกุมบันหญีฝรั่งเษดนั้นได้ ถ้าแลผู้ใดลอบลักซื้อขายนอกกุมบันหญีฝรั่งเษดไซร้ ให้ริบเอาแลให้ทำเป็นสี่ส่วน ให้สองส่วนให้แก่ชาวคลังเป็นของหลวง ส่วนหนึ่งให้แก่ผู้โจทก์ ส่วนหนึ่งพระราชทานแก่กุมบันหญีฝรั่งเษด แลให้กุมบันหญีฝรั่งเษดเอาสินค้าตามต้องการ ณ เมืองนั้นไปขายจงอุดม อย่าให้ราษฎรชาวเมืองนั้นขาดสินค้าซึ่งต้องการนั้นได้ แลราคาสินค้าซึ่งกุมบันหญีจะซื้อก็ดี ราคาดีบุกซึ่งกุมบันหญีจะซื้อก็ดี ให้เจ้าเมือง แลกรมการ ผู้เฒ่าผู้แก่ แลกุมบันหญี นั่งด้วยกันว่าราคาสินค้าซึ่งกุมบันหญีจะขาย แลราคาดีบุกซึ่งกุมบันหญีจะซื้อนั้น ให้ว่าให้ขาดทีเดียว แลอย่าให้กุมบันหญีขึ้นลงราคาให้เป็นแค้นเคืองแก่ราษฎร ถ้าแลราคานั้นมิลงกัน ก็ให้บอกข้อซึ่งขัดสนนั้นเข้ามา แลสมเด็จพระมหากระษัตราธิราชเจ้ากรุงศรีอยุทธยาผู้ใหญ่โปรดประการใด ก็ให้ทำตาม

ประการหนึ่ง ดีบุกส่วยษาอากร ณ เมืองถลางแลจังหวัดนั้น ก็ให้ชาวคลังเรียกเอาตามทำเนียม แลแต่ในเดือนสิบ ปีมะโรง สำฤทธิศก[1] ไปเมื่อหน้า อย่าให้ชาวคลังปลงดีบุกแก่ราษฎร ด้วยดีบุกนั้นมีพอกุมบันหญีฝรั่งเษดจะซื้อขาย

ประการหนึ่ง ถ้าแลกุมบันหญีฝรั่งเษดมิได้เอาสินค้าไปซื้อขายตามสัญญา แลราษฎรขาดสินค้า แลเอาดีบุกซื้อขายแก่ลูกค้าอื่น ก็อย่าให้


  1. ปีมะโรง จุลศักราช ๑๐๕๐ พ.ศ. ๒๒๓๑