หน้า:ประชุมพงศาวดาร (ภาค ๑๗) - ๒๔๖๓.pdf/68

จาก วิกิซอร์ซ
หน้านี้ยังไม่ได้พิสูจน์อักษร
๖๒

แขวงหัวเมืองก็มีประมาณ ๑๙ แขวงเท่า ๆ กัน การปันแขวงทั้งปวงนี้มีเขตรแดนกันชัดเจน แต่ไม่ได้ถือเอาเขตรบ้านเมือง ฤๅขนาดท้องที่เปนหลัก กำหนดแต่ด้วยจำนวนผู้คนอันอยู่ในท้องที่เปนประมาณ บางแห่งท้องที่เล็กแต่เปนที่ประชุมชนก็แบ่งเปนหลายแขวง ปันแขวงกัน ในถนนสายเดียวก็มี การกำหนดแขวงไม่มีข้อบังคับนายอากรจะเปลี่ยนแปลงเมื่อใดก็ได้ แต่เพราะเคยทำกันมาเสียจนเรียบร้อย เข้าใจกัน ซึมซาบ นายอากรจึงมักคงแขวงอยู่อย่างเดิม หาใคร่เปลี่ยนแปลงไม่ น่าที่ของแขวงหวยในกรุงฯ กับแขวงหวยหัวเมืองผิดกัน แขวงในกรุงฯ มีธุระเพียงเปนผู้รับหวยที่ราษฎรแทงในท้องที่ แลเงินเดิมพันที่ราษฎรแทงหวยส่งโรงหวยทุก ๆ วัน ถ้าใครแทงถูกแขวงก็รับเงิน ของนายอากรไปใช้ให้เขาตามสัญญา แต่แขวงหวยหัวเมืองเปนเจ้ามือหวยในแขวงนั้นเอง เปนแต่ต้องถือหวยที่ออกในกรุงเทพฯ เปนที่ได้ แลเสีย จะขาดทุนได้กำไรเปนของแขวงทั้งสิ้น เพราะน่าที่ของแขวง ผิดกันดังกล่าวมานี้ ลักษณการที่แขวงเกี่ยวข้องกับนายอากรจึงต้องจัดผิดกัน แขวงในกรุงฯ เปนแต่ผู้ทำการให้ขุนบาน ๆ ไม่ต้องอุดหนุน ทุนรอนอย่างไร แต่แขวงหัวเมืองนั้นขุนบานต้องไปเข้าหุ้นด้วยครึ่งหนึ่งฤๅบาทละสลึงตามแต่จะตกลงกันทุกแขวง หาไม่ก็ไม่มีใครกล้ารับ เปนแขวง เพราะกลัวขุนบานจะลอบไปแทงเอง ผลประโยชน์ที่ขุนบานเรียกจากแขวงทั้งปวงนั้น แขวงในกรุงฯ ขุนบานเรียกเอาเงินแป๊ะเจี๋ย แปลว่าเงินกินเปล่า ใครยอมให้แป๊เจี๋ยะ