ราชการแผ่นดินทั้ง ๒ (คือ สมเด็จพระยาบรมมหาประยุรวงศ์ และสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติ์ ) ได้ขัดต่อการที่จะทรงตั้งแต่งนั้น และพระเจ้าแผ่นดินปัจจุบันนี้อันเปนรัชทายาทแท้ของพระราชบิดาของพระองค์ก็ได้ ( ขึ้นรับราชสมบัติ ) แทนที่ซึ่งพระเจ้าแผ่นดินรัชกาลก่อนได้ทรงมุ่งหมายไว้ โดยมิได้เกิดการจลาจลอย่างไร สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์เปนพระราชกุมารที่ทรงพระปัญญาเฉลียวฉลาดยิ่งนัก พระรูปทรงสูงแลท่วงทีกล้าหาญเกินแก่พระชนมายุ ส่วนพระเจ้าลูกเธอพระองค์หญิง ๓ พระองค์ ที่มีพระชนมายุสูงกว่าก็ทรงพระโฉมศุภลักษณ์ เสียแต่เสวยหมากถ้าไม่ย้อมพระทนต์ (ให้ดำ ) ตามธรรมเนียมของชาวสยาม แล้วต้องชมว่าเปนสัตรีที่ทรงกัลยาณีเลิศลักษณทีเดียว พระกิริยามารยาตรก็น่าชมและตรัสภาษาอังกฤษได้ทุกพระองค์ แท้จริงพระราชโอรสพระราชธิดาโดยมากตรัสภาษาอังกฤษได้ เพราะพระเจ้าแผ่นดินทรงจัดหาพระพี่เลี้ยงเปนชาวอังกฤษไว้ เมื่อได้ทรงแนะนำให้ท่านเจ้าเมืองกับพวกผู้หญิงรู้จัก กับฝ่ายในแล้ว โปรดให้พวกเรานั่งลงรอบโต๊ะที่กลางห้อง พระราชทานเลี้ยงน้ำชากาแฟและขนมหวาน เมื่ออยู่ได้สักครึ่งนาฬิกาพวกเราก็ลงจากห้อง ( ซึ่งอยู่บนชั้นสูงของวัง พลับพลา ) กลับออกมายังท้องพระโรงซึ่งมีการเต้นรำ ( ระบำ ) วิธีออกจะคล้าย
หน้า:ประชุมพงศาวดาร (ภาค ๑๙) - ๒๔๖๓.pdf/39
หน้าตา