สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ (ช่วง บุนนาค) เป็นบุตรสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยุรวงศ (ดิศ บุนนาค) ท่านผู้หญิงจัน (น้องกรมหมื่นนรินทรภักดี) เป็นมารดา เกิดในรัชชกาลที่ ๑ เมื่อวันศุกร์ เดือนยี่ ขึ้น ๗ ค่ำ ปีมะโรง[1] พ.ศ. ๒๓๕๑ มีพี่น้องร่วมบิดามารดาเดียวกัน ๙ คน แต่อยู่มาจนเป็นผู้ใหญ่แต่ตัวท่านกับน้องอีก ๔ คน คือ เจ้าคุณหญิงแข เรียกกันว่า เจ้าคุณตำหนักใหม่ คน ๑ เจ้าคุณหญิงปุก เรียกกันว่า เจ้าคุณกลาง คน ๑ เจ้าคุณหญิงหรุ่น เรียกกันว่า เจ้าคุณน้อย คน ๑ พระยามนตรีสุริยวงศ (ชุ่ม) คน ๑
เรื่องประวัติของสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ ปรากฏว่า ได้ถวายตัวเป็นมหาดเล็กแต่ในรัชชกาลที่ ๒ แต่ส่วนการศึกษานั้น มีเค้าเงื่อนทราบในชั้นหลังว่า เห็นจะไม่ได้เรียกอักขรสมัยลึกซึ้งนัก เพราะการเล่าเรียนของลูกผู้ดีในสมัยเมื่อท่านยังเยาว์วัยนั้นมักเป็นแต่ฝากให้พระภิกษุสอนตามวัด ไม่ได้ร่ำเรียนกันกวดขัน จะรู้ได้มากหรือน้อยก็แล้วแต่ความนิยมของเด็ก แม้การที่เรียนวิชชาสำหรับเป็นอาชีพเมื่อเติบใหญ่ในสมัยนั้นก็มักเรียนโดยกระบวนฝึกหัดอบรมในสำนักผู้ปกครอง คือบิดาเป็นอาทิ ดังเช่นบิดาเป็นช่างหรือเป็นแพทย์ บุตรก็ฝึกหัดศึกษาวิชานั้นจากบิดาต่อไป ดังนี้เป็นต้น สมเด็จเจ้าพระบรมมหาศรีสุริยวงศเป็นบุตร
- ↑ คนสำคัญของประเทศสยามเกิดเป็นสหชาติกันในปีมะโรงมี ๔ คือ พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์ ๑ กรมหลวงวงศาธิราชสนิท พระองค์ ๑ เจ้าพระยาศรีสุริยวงศ ๑ เจ้าพระยาภูธราภัย (นุช บุณยรัตพันธ์) ที่สมหุนายก ๑
