ถ้าพระพิมลธรรมเปนผู้แต่งหนังสือเรื่องนี้ แลแต่งเมื่อในรัชกาลที่ ๑ ไซ้ พระพิมลธรรมในรัชกาลนั้นมี ๒ องค์ องค์แรก คือ พระพิมลธรรมอยู่วัดพระเชตุพน ชื่อตัวจะชื่อไรไม่ทราบ ที่เปนอาจารย์สมเด็จกรมพระปรมานุชิตชิโนรส องค์นี้เปนพระพิมลธรรมมาแต่ครั้งกรุงธนบุรี ต้องถูกถอดแลต้องรับพระราชอาญาในเรื่องไม่ยอมถวายบังคมพระเจ้ากรุงธนบุรี ครั้นถึงรัชกาลที่ ๑ ทรงตั้งเปนพระพิมลธรรมอิก ทรงเคารพนับถือมาก เมื่อสังคายนายพระไตรปิฎกยังเปนที่พระพิมลธรรม ได้เปนแม่กองชำระพระอภิธรรมปิฎก ในปลายรัชกาลที่ ๑ เมื่อสมเด็จพระสังฆราช (ศรี) วัดรฆัง สิ้นพระชนม์ ทรงตั้งสมเด็จพระวันรัตน (ศุข) วัดมหาธาตุ เปนสมเด็จพระสังฆราชแล้ว จึงทรงตั้งพระพิมลธรรมองค์นี้เปนสมเด็จพระวันรัตน พระพิมลธรรมองค์ที่ ๒ ในรัชกาลที่ ๑ นั้น คือ พระพิมลธรรม (มี) วัดราชบุรณะ ต่อมา ได้เปนสมเด็จพระสังฆราชเมื่อในรัชกาลที่ ๒ ถ้าหากหนังสือพงษาวดารเรื่องนี้พระพิมลธรรมแต่งในรัชกาลที่ ๑ คงเปนองค์ใดองค์หนึ่งใน ๒ องค์นี้ พิเคราะห์ดูตามเรื่องพงษาวดารที่แต่ง ศักราชแลเนื้อเรื่องคลาศเคลื่อนกับพระราชพงษาวดารฉบับหลวงซึ่งชำระเมื่อในรัชกาลที่ ๑ จึงสันนิฐานว่า เห็นจะได้หนังสือพงษาวดารฉบับอื่นเปนหลัก ส่วนเรื่องที่กล่าวตอนตั้งแต่เสียกรุงเก่ามาแล้ว เวลานั้น เรื่องตอนนั้นยังไม่ได้แต่งลง
หน้า:พงศาวดารฯ มคธ แลคำแปล - พนรัตน์ - ๒๔๕๙.pdf/3
หน้าตา