ทหารปืนปลายหอก ทหารสองกรมนี้กำหนดให้เข้าเวรเดือนหนึ่งกรมละสองร้อยคน คงเปนทหารหน้ามีประจำราชการเดือนหนึ่งอยู่ในสี่ห้าร้อยคนทหารรักษาองค์สี่ร้อยคน ทหารเกณฑ์หัดนั้นเจือเปนขึ้นอยู่ในกรมพระกระลาโหม เพราะเจ้าพระยาสุรวงษ์แต่เมื่อยังเปนเจ้าหมื่นไวยวรนารถอยู่ได้บังคับบัญชาตลอดมาถึงกรมเกณฑ์หัด แต่ทหารรักษาองค์นั้นเจ้ากรมปลัดกรมบังคับกันเอง สักแต่ว่าอยู่ในเกณฑ์ทหารขึ้นกรมพระกระลาโหมแต่ชื่อเท่านั้น แต่เจ้าพระยาสุรวงษ์เปนธุระในการเรือมากกว่าการบก เพราะเหตุที่คนกองมอญซึ่งเก็บมาเปนทหารหน้าตั้งแต่แบ่งส่งมารับราชการแล้วก็ไม่ได้ชำระลูกหมู่เพิ่มเติมอะไร พวกเก่าที่เหลืออยู่ก็สูญไป คนที่เหลือเข้าเวรประจำอยู่ก็ไม่มากกว่าร้อยหนึ่งทหารเกณฑ์หัดเหล่านั้น เมื่อกรมหลวงมหิศวรินทร์ชำระ คนกลัวเปนทหารมาก เสียเงินหลุดถอนไปเสียก็มากช่วยคนแทนตัวบ้าง คนที่ช่วยมาแทนตัวนั้นเกือบจะเปนคนที่ใช้ไม่ได้ทั้งสิ้น คงเหลือทหารที่เข้าเวรประจำการอยู่ไม่เกินสองร้อยคน ส่วนทหารรักษาองค์นั้นไม่ได้เปนคนเกณฑ์ขาดมาเปนทหาร เปนคนเข้าเวรตามธรรมเนียมแบ่งจ่ายมาเปนทหาร แล้วแต่เจ้าหมู่จะจ่ายมาเท่าใด หรือยักเยื้องหลีกเลี่ยงกันไปได้เท่าใด คงมีคนรับราชการกรมหนึ่งไม่เกินร้อยคน คงมีคนที่ประจำการอยู่ทั้งสี่กรมไม่เกินสี่ร้อยคน คนซึ่งจะชำระเพิ่มเติมต่อไปใหม่นั้นไม่เปนประโยชน์อันใด ด้วยกองมอญก็อยู่ในกรมพระกระลาโหมสิทธิ์ขาดแล้ว จึงได้ตัดทหารบกนี้มาเสียขาด เจ้าพระยามหินธรศักดิธำรงแต่ยังเปนมหาดเล็กอยู่ได้บังคับบัญชา แต่บังคับบัญชาสิทธิ์ขาดอย่ใน
