หน้า:พงศาวดาร (หัตถเลขา) - ๒๔๕๕ (๑).pdf/24

จาก วิกิซอร์ซ
หน้านี้ได้พิสูจน์อักษรแล้ว
๒๒

กรมสมเด็จพระปรมานุชิตฯ บรรทุกช้างเข้าไปไว้ในพระบรมมหาราชวังทั้งสิ้น หามีหนังสือของกรมสมเด็จพระปรมานุชิตฯ เหลืออยู่ที่วัดพระเชตุพนไม่ ข้าพเจ้าสืบได้ความแต่เพียงเท่านั้น ครั้นเมื่อจะแบ่งหนังสือหอพระมณเฑียรธรรมมารวมไว้ในหอพระสมุดวชิรญาณ กรรมการหอพระสมุดได้ให้ตรวจหาหนังสือมหายุทธการ จุลยุทธการ หนังสือ ๒ เรื่องนั้นแลพงษาวดารอย่างใด ๆ ก็หามีในหอพระมณเฑียรธรรมไม่ เปนสิ้นกระแสความที่สืบสวนมาเพียงเท่านี้ หนังสือเรื่องมหายุทธการแลจุลยุทธการนั้นมีเปนแน่ ถ้าจะลองคาดคเนดูว่า หนังสือ ๒ เรื่องนั้นเปนอย่างไร ก็เห็นหลักฐานทางที่จะคาดคเนมีอยู่บ้างว่า ตามชื่อที่เรียกหนังสือว่า มหายุทธการแลจุลยุทธการนั้น ต้องเข้าใจว่า หนังสือ ๒ เรื่องนั้นว่าด้วยการสงครามที่มีมาในพระราชพงษาวดารอันเปนพระเกียรติยศแก่พระเจ้าแผ่นดิน ถ้าไม่เปนพระเกียรติยศคงไม่แต่งอยู่เอง มหายุทธการว่าด้วยการสงครามคราวใหญ่ จุลยุทธการว่าด้วยการสงครามคราวน้อย (กว่ามหายุทธการ) เปนหนังสือแต่ง ๒ ยุค จึงเปน ๒ เรื่อง สงครามครั้งใดเล่าที่เปนสงครามใหญ่ในพระราชพงษาวดาร ต้องตอบทันทีว่า ครั้งไทยรบศึกหงษาวดีตั้งแต่แผ่นดินสมเด็จพระมหาจักรพรรดิลงมาสมเด็จพระนเรศวรชนะหงษาวดีจนได้เมืองมอญมาเปนข้าขอบขัณฑสิมาเปนอันมากนี้แลเปนคราวใหญ่ หนังสือมหายุทธการนั้นผู้แต่งคงจะแต่งเฉลิมพระเกียรติยศสมเด็จพระนเรศวร ที่ว่าเช่นนี้ยังมีหลักฐานประกอบ คือ หนังสือพระราชพงษาวดารฉบับเก่า ๆ ที่ได้มา คือ ฉบับจุลศักราช ๑๑๓๖ แลฉบับ ๑๑๔๕ ที่สุดฉบับจุลศักราช ๑๑๕๗ ได้มาล้วนแต่ความตอนมหายุทธการทุกฉบับ