หน้า:พระราชลัญจกร - เสฐียรโกเกศศ - ๒๔๙๓.pdf/24

จาก วิกิซอร์ซ
หน้านี้ได้พิสูจน์อักษรแล้ว
๑๕

พระราชลัญจกรองค์นี้สร้างขึ้นในรัชกาลที่ ๔ แทนพระราชลัญจกรมหาโองการองค์เดิม เป็นดวงตราประจำชาด แกะด้วยงาพระยาช้างเผือก รูปสี่เหลี่ยมรีมุมตัด มีแผ่นงาซ้อนบนหลังตราแต่เล็กกว่าอีกแผ่นหนึ่งเป็นที่จับประทับ เลี่ยมแง่และข้างด้วยทองคำ ขอบมีลายเบญจราชกกุธภัณฑ์ ข้างในตอนบนมีอักษร ๑๒๐ ว่าเป็นอักษรพราหมณ์ อ่านว่า โอม ตอนล่างเป็นตัวหนังสือขอม อ่านว่า พระบรมราชโองการ (ดู รูปที่ ๑๖) พระราชลัญจกรองค์นี้อยู่ที่กรมเลขาธิการคณะรัฐมนตรี นับได้ว่า เลิกใช้เมื่อ พ.ศ. ๒๔๘๑ ที่จริงเลิกแล้วแต่เมื่อสร้างพระราชลัญจกรพระมหาโองการกลาง แต่พระราชบัญญัติเก่ายังมีอยู่

ต่อมา โปรดให้สร้างใหม่ขึ้นอีกองค์หนึ่งด้วยทองคำสำหรับแทนองค์ที่แกะด้วยงาพระยาช้างเผือก แต่มีขนาดย่อมกว่า เรียกว่า พระราชลัญจกรพระบรมราชโองการองค์น้อย พระราชลัญจกรพระบรมราชโองการองค์ใหญ่ใช้ประทับสัญญาบัตรเจ้าต่างกรม พระราชาคณะ พระครู และข้าราชการทรงตั้งให้มีบรรดาศักดิ์ ส่วนองค์น้อยใช้สำหรับประทับในการจ่ายเงินคลัง จ่ายดินปืน สั่งถ้อยความ และถอดคนโทษ และอื่น ๆ (ดู ประกาศพระราชลัญจกร ในรัชกาลที่ ๔ ปีขาล ฉศก จุลศักราช ๑๒๑๖ [พ.ศ. ๒๓๙๗] ซึ่งมีความเป็น ๒ ประการ กล่าวด้วยการสร้างพระราชลัญจกรพระบรมราชโองการองค์น้อยขึ้นด้วยทองคำ ประการหนึ่ง กับถ้าเป็นการด่วน จะประทับตรา