พระจอมเกล้าฯ และพระปิ่นเกล้าฯ นั้น ดูเป็นการผิดแบบแผนทั้งกรุงศรีอยุธยาและกรุงเทพฯ นี้ เป็นการคิดขึ้นใหม่ในแผ่นดินสมเด็จพระนเรศวรหรือ หรือมีประเพณีอันใดมาแต่เดิม?
เมื่อได้พิจารณาดูในแผ่นดินสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ปรากฏความว่า ได้ทรงตั้งพระบรมราชา ราชบุตร อภิเษกให้ครองกรุงศรีอยุธยาเมื่อพระองค์เสด็จประทับ ณ เมืองพิษณุโลก และเมื่อก่อนสวรรคต พระองค์ได้ทรงตั้งราชโอรสพระองค์น้อยเป็นอุปราชครองเมืองพิษณุโลกอีกพระองค์หนึ่ง เมื่อสวรรคตแล้ว พระบรมราชาผู้เป็นพระเชษฐาได้ครองกรุงศรีอยุธยา จึงให้ราชอนุชาเป็นอุปราชครองเมืองพิษณุโลกต่อมา
เรื่องนี้ไปได้ความในหนังสือราชาธิราชตอนหนึ่งว่า สมัยเมื่อพระเจ้าธรรมเจดีย์ครองเมืองหงสาวดี เป็นไมตรีกับเชียงใหม่ ไทย พะม่า และลังกา ได้แต่งข้าหลวงให้ส่งปริศนาไปทายกัน ไทยสมัยนั้นสอบศักราชตรงกันกับสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ๆ ส่งปริศนาไปถวายพระธรรมเจดีย์ ๆ แก้ได้ ยกย่องถึงแต่งราชทูตเชิญราชบรรณาการไปเฉลิมพระยศเป็น "มหาธรรมราชา" ตอนนี้ในราชาธิราชมีคำต่อนิดหนึ่งว่า "เหมือนพระเจ้าตา" จึงเป็นอันปรับเรื่องนี้ได้
ที่ว่า ปรับเรื่องได้นั้น เป็นดังนี้ พิจารณาเรื่องทางกรุงสุโขทัยเมื่อเป็นอิสสระอยู่นั้น เป็นวงศ์หนึ่งต่างหากจากกรุงศรีอยุธยา ไม่ได้เป็นพระญาติพระวงศ์แก่กัน เมื่อพระเจ้าอู่ทองตั้งวงศ์ขึ้น ก็มีการรบพุ่งกันบ้าง ไมตรีกันบ้าง มาเกี่ยวดองกันเมื่อปรากฏในสมัยพระอินทราชว่า มหาธรรมราชาเมืองพิษณุโลกสวรรคต เมืองเหนือเป็นจลาจล พระยาบาลเมืองกับพระยารามผู้น้องแย่งราชสมบัติกัน ทรงยกทัพขึ้นไปไกล่เกลี่ยสำเร็จเรียบร้อย เพราะทั้งสองยอมตกลงรับคำตัดสิน จึงให้พระยาบาลเมืองผู้พี่เป็นมหาธรรมราชาครองเมืองพิษณุโลก พระยารามผู้น้องครองเมืองศรีสัชนาลัย เป็น
