คุณสอาด วัชราภัย เพื่อนร่วมโรงเรียนของข้าพเจ้า ปรารภว่า ในการฌาปนกิจศพนางอนุพงศ์จักรพรรดิ (เป้า วินทวามร) มารดาของคุณชุบ วินทวามร ใคร่จะขอพิมพ์หนังสือ บันทึกรับสั่งสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เพื่อแจกในงานนี้ ข้าพเจ้าเห็นว่าจะเป็นประโยชน์ จึงยินดีสนับสนุน
บันทึกรับสั่งสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ที่ประทานแก่ข้าพเจ้านี้ มีเรื่องต่าง ๆ ที่น่ารู้รวมอยู่ราว ๕๐ เรื่อง แต่ที่นำมาพิมพ์ในเล่มนี้มีเพียง ๒๔ เรื่อง ข้าพเจ้าจึงเรียกว่า ตอนที่ ๑ เพราะยังไม่หมด เหตุที่จะทำบันทึกนี้เนื่องมาจากข้าพเจ้าสนใจในวิชาวรรณคดี ประวัติศาสตร์ และโบราณคดีของไทย สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เสด็จกลับจากเมืองปีนังมาประทับอยู่ ณ วังวรดิศ ได้โปรดฯ ให้ข้าพเจ้าเข้าเฝ้าเพื่อซักถามปัญหาที่ข้องใจในวิชาเหล่านี้ในเวลาเย็นระหว่าง ๑๖ ถึง ๑๘ นาฬิกาทุกวัน จึงได้ทำปัญหาขึ้นซัก เมื่อทรงตอบ ข้าพเจ้าก็บันทึกไว้ แล้วถวายให้ทอดพระเนตรทุกครั้ง ได้ทำสม่ำเสมอตลอดมาจนสิ้นพระชนม์
หนังสือรายเดือน วงวรรณคดี ได้ขอนำบันทึกรับสั่งนี้ไปลงพิมพ์เป็นประจำทุกเดือนเป็นเวลา ๓ ปีเต็ม ได้พิมพ์ไปแล้วราว ๓๕ เรื่อง แต่การพิมพ์คราวนี้มีเวลาจำกัด และข้าพเจ้าไม่มีเวลาพอที่จะชำระเรื่องต่าง ๆ ให้เรียบร้อยได้ จึงจำต้องพิมพ์ฉะเพาะที่มีอยู่ในเล่มนี้ก่อน การที่คุณสอาด วัชราภัย ได้จัดพิมพ์หนังสือนี้ขึ้น นับว่าเป็นประโยชน์และเป็นวิทยาทาน ข้าพเจ้าเชื่อว่า ท่านทั้งหลายที่ได้อ่านเรื่องต่าง ๆ เหล่านี้คงจะพอใจและอนุโมทนาทั่วกัน.
- สุมนชาติ สวัสดิกุล
- จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย
- ๑๕ มิถุนายน ๒๔๙๓
