ที่หวาดหวั่นกันในพวกข้าราชการเก่า ด้วยเห็นข้าพเจ้าเป็นคนสมัยใหม่ เกรงว่า จะเอาคนสมัยใหม่ด้วยกันเข้าไปเปลี่ยนคนเก่าให้ต้องออกจากราชการ ก็สงบไป
ส่วนระเบียบการในกระทรวงที่จัดแก้เป็นระเบียบใหม่นั้น แบบจดหมายราชการได้อาศัยแบบอย่างซึ่งสมเด็จกรมพระยาเทววงศ์ฯ ทรงตั้งขึ้น แต่ลักษณะที่จัดหน้าที่ต่าง ๆ ต้องเอาราชการในกระทรวงมหาดไทยขึ้นเป็นหลัก ข้าพเจ้าตรวจดูทำเนียบเก่าซึ่งปรากฏอยู่ในกฎหมายลักษณะศักดินาข้าราชการพลเรือน เห็นฝ่ายธุรการในกระทรวงมหาดไทยแบ่งเป็นกรมใหญ่ ๓ กรม คือ กรมมหาดไทยกลาง (แต่ในกระทรวงมหาดไทยเรียกกันว่า กรมหมู่ใหญ่) ปลัดทูลฉลองเป็นหัวหน้ากรม ๑ กรมมหาดไทยฝ่ายเหนือ พระยามหาอำมาตย์เป็นหัวหน้ากรม ๑ กรมพลำภัง พระยาจ่าแสนยบดีฯ เป็นหัวหน้ากรม ๑ ทางกระทรวงกลาโหมมีกรมกลาโหมกลาง กับกรมกลาโหมฝ่ายเหนือ และกรมพลำภัง อย่างเดียวกัน พิจารณาดูเห็นว่า เดิมทีเดียวน่าจะมีแต่กรมกลางทั้งมหาดไทยและกลาโหม กรมฝ่ายเหนือจะมาสมทบเพิ่มขึ้นต่อภายหลัง ถึงกรมพลำภังก็เกิดขึ้นต่อภายหลัง
ตรงนี้จะแทรกวินิจฉัยของข้าพเจ้าลงสักหน่อยตามที่คิดเห็นว่า กรมมหาดไทยและกลาโหมฝ่ายเหนือจะมีมาแต่เมื่อใด ด้วยตรวจดูในเรื่อพงศาวดารเห็นมีเค้ามูลว่า น่าจะเกิดขึ้นเมื่อครั้งราชโอรสของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถได้รับรัชทายาทครองกรุงศรีอยุธยา ทรงพระนามว่า สมเด็จพระบรมราชาธิราช (ที่ ๓) พระองค์ ๑ ครองเมืองเหนืออยู่ที่เมือง
