หน้านี้ยังไม่ได้พิสูจน์อักษร
จิตร ภูมิศักดิ์ ๘๗
๒. การพัฒนาขั้นสุดยอดของมันเป็นการพัฒนาการผลิตให้ก้าวหน้ากว่าเดิม ทําให้ระบบของเทคนิคในการผลิตก้าวหน้าและประณีตขึ้น ทําให้เกิดการประสานงานระหว่างกสิกรรมและหัตถกรรมในครัวเรือน ทําให้เกิดระบบผลิตเอกระอันเป็นผลดีในการผลิตของสังคมระดับหนึ่ง และทําให้เกิดการพัฒนาทางหัตถกรมและการแลกเปลี่ยนสินค้าอันเป็นสะพานเชื่อมโยงไปสู่ระบบทุนนิยม
๓. พัฒนาการในขั้นสุดท้ายของมัน ทําให้การผลิตชะงักงันลง การเกษตรล้าหลัง และการขูดรีดระหว่างชนชั้นของมันทําให้เกิดผลเสียและความทุกข์ยากต่อสวัสดิภาพของประชาชน
โดยการยึดหลักสามประการนี้ การศึกษาระบบศักดินาจึงจะสมบูรณ์ การมองเห็นแต่คุณประโยชน์ของระบบศักดินาเพียงด้านเดียวหรือมองเห็นแต่ผลเสียของระบบศักดินาแต่ด้านเดียว หาใช่การศึกษาที่ถูกต้องไม่ และถ้าทําเช่นนั้นการศึกษาระบบศักดินาย่อมจะไม่สมบูรณ์เลยโดยเด็ดขาด!
