เหนาะๆ นอกจากรัฐสุพรรณภูมิแล้ว อยุธยายังต้องเผชิญกับการขัดแข็งของเจ้าขุนมูลนายอีกหลายรัฐต้องปราบปรามอยู่หลายสิบปี และท้ายที่สุดก็พยายามรวบอํานาจในที่ดินของสุโขทัยพากเพียรอยู่นานเต็มทีรบกันหลายครั้งในที่สุดก็รบชนะ แต่อยุธยาก็ยังไม่อาจถือกรรมสิทธิ์ที่ดินของอาณาจักรสุโขทัยได้ สุโขทัยยังเข้มแข็งพอที่จะรักษาอํานาจเหนือที่ดินของตนไว้ได้ต่อมาในฐานะเจ้าประเทศราช เมื่อเช่นนี้ เจ้าที่ดินใหญ่อยุธยา จึงต้องใช้นโยบายสําคัญ ที่เรียกว่า "แบ่งแยกแล้วปกครอง" (Divided and Rule)๖๒ วิธีการก็คือยุยงให้พญาบาลเมือง (พี่) พญารามคําแหง (น้อง) ลูกเจ้ากรุงสุโขทัย ทะเลาะกันแย่งผลประโยชน์กัน ทั้งคู่รบกันเป็นสงครามกลางเมืองผู้คนล้มตายกันมากมาย จุดประสงค์ก็คือแย่งราชบัลลังก์กัน พอรบกันแล้วเจ้าที่ดินใหญ่อยุธยาก็เข้าแทรกแซง จัดการแบ่งอาณาเขตให้ทั้งสองฝ่ายปกครองเป็นสุโขทัยตะวันออก สุโขทัยตะวันตก ทางตะวันออกให้พญาบาลเมืองครอบครองตั้งเป็นเมืองหลวง ณ พิษณุโลก ส่วนพญารามคําแหงให้ครอบครองสุโขทัยตะวันตกตั้งเมืองหลวง ณ กําแพงเพชร๖๓ นี่เป็นขั้นแรก พอถึง พ.ศ. ๑๙๘๑ พญาบาลเมืองที่ครองพิษณุโลกตายลง เจ้าที่ดินใหญ่แห่งอยุธยาก็ประกาศล้มเลิกอาณาจักรสุโขทัย ริบเอาที่ดินทั้งมวลในกรรมสิทธิของพญาบาลเมืองและพญารามคําแหงมาเป็นของตนเองเสียดื้อๆ สุโขทัยโดนนโยบายแบ่งแยกและปกครองเข้ารูปนี้ ก็กลับตัวไม่ทัน จึงต้องยอมลงหัวให้แก่อยุธยา แต่พวกเจ้าขุนมูลนายเดิมทางสุโขทัยทั้งปวงก็พยายามหาทางสลัดแอกของเจ้าที่ดินใหญ่อยุธยาอยู่เสมอ บางพวกจึงหันไปพึ่งกําลังของท้าวลก (พระเจ้าติโลกราช) ศักดินาเชียงใหม่ให้ช่วยปลดแอกอยุธยาจากบ่าตน แต่กําลังของอยุธยาเข้มแข็งมากเสียแล้ว ความพยายามของพวกเจ้าขุนมูลนายเหล่านั้นจึงเป็นอันล้มเหลว
