จดหมายเรื่องการซึ่งเมืองเขมรเกิดวุ่นวายครั้งนี้ ว่าโดยลำดับกาล ณ เมืองอุดงมีไชย องค์สมเด็จพระหริรักษารามมหาอิศราธิบดีเจ้าทรงราชผู้เป็นใหญ่ป่วยลงถึงแก่พิราลัยในเดือนกัติกมาสที่ ๑๒ ในปีวอกนักษัตร โทศ๑ก๐ ศักราชสยาม ๑๒๒๒ ตรงกันกับเดือนนอเวมเบอร์ คริสตศักราช ๑๘๖๐ ข่าวนั้นได้ทราบมาถึงกรุงเทพมหานคร พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึ่งมีพระบรมราชโองการให้เจ้าพนักงานมีศุภอักษรออกไป ณ เมืองอุดงมีไชย บังคับให้องค์พระนโรดมพรหมบริรักษามหาอุปราชเจ้าที่สองรองทรงราช แลเป็นบุตรผู้ใหญ่ขององค์สมเด็จพระหริรัฏษารามมหาอิศราธิบดีเจ้าทรงนั้น ว่าราชการบ้านเมืองไปกว่าจะเสร็จการศพเจ้าทรงราชผู้เป็นบิดาแล้ว จึงจะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ตั้งแต่งให้เป็นทรงราชรักษาแผ่นดินเขมรต่อไป องค์พระนโรดมพรหมบริรักษามหาอุปราชได้รักษาบ้านเมืองเขมรเป็นปกติมาถึง ๗ เดือน ตั้งแต่เดือนนอเวมเบอร์นั้นมาจนเดือนเม[1] ในปีปัจจุบันนี้ ก็เมื่อองค์สมเด็จพระหริรักษารามมหาอิศราธิบดีเจ้าทรงราชนั้นยังอยู่ นักองค์วัตถา ซึ่งเป็นบุตรชายที่ ๓ เข้ามาอยู่ทำราชการในกรุงเทพมหานครนี้ได้หลายปีแล้ว ครั้นเมื่อมีข่าวเข้ามาว่า เจ้าทรงราชเมืองเขมรป่วยหนัก พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทราบแล้ว จึ่งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้จัดเรือให้ขุนนางในกรุงเทพมหานครพานักองค์วัตถาผู้บุตรออกไปช่วยปรนิบัติรักษาไข้เจ้าทรงราชผู้บิดา นักองค์วัตถาได้กราบถวายบังคมลาออกไปถึงเมืองอุดงมีไชย เมื่อเวลาเจ้าทรงราชผู้บิดาถึงแก่พิราลัยแล้ว องค์พระนโรดมพรหมบริรักษามหาอุปราชผู้พี่
- ↑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๐๔ จ.ศ. ๑๒๒๓
