มีพระบรมราชโองการมานพระบัณฑูรสุรสิงหนาทในพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหามกุฎ สุทธสมมติเทพยพงษวงษาดิศวรกษัตริย์ วรขัติยราชนิกโรดม จาตุรันตบรมมหาจักรพรรดิราชสงกาษ บรมธรรมิกมหาราชาธิราช บรมนารถบพิตร พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นพระเจ้าแผ่นดินที่ ๔ ในพระบรมราชวงศนี้ ครอบครองเป็นเจ้าของแดนดินซึ่งเป็นเขตแขวงเมืองถือน้ำพระพิพัฒน์สัตยาทั้งปวง แลเป็นที่พึ่งแก่เมืองประเทศราชต่าง ๆ ที่อยู่ใกล้เคียง คือ เมืองลาว เมืองกัมพูชา แลมลายูประเทศ แลอื่น ๆ ให้ประกาศ[1] ความที่จะว่าต่อไปนี้แก่ชนทั้งปวงหรือผู้หนึ่งและพวกหนึ่งซึ่งจะได้อ่านแลฟังคำประกาศนี้ว่า ด้วยเมืองกัมพูชา คือ เมืองเขมร ที่มีชาวบ้านชาวเมืองเป็นชาติหนึ่งภาษาหนึ่งถือพระพุทธศาสนาโดยมาก แลปะปนด้วยแขกจาม แลจีน แลชนที่เป็นเชื้อสายฝรั่งเศสแลโปรตุเกศเดิมบ้าง ได้เป็นอาณาจักรน้อยตั้งอยู่ในระหว่างเขตแดนต่อกันกับพระราชอาณาจักรสยามแลอาณาจักรญวน เป็นแผ่นดินใหญ่ เพราะมีเจ้าแผ่นดินมีอำนาจกว่าเขมรทั้งสองฝ่าย เจ้านายฝ่ายเขมรมีอำนาจน้อยกว่าพระเจ้าแผ่นดินสยามและเจ้าแผ่นดินญวนมานานแล้ว แต่ได้ยินตามหนังสือพงศาวดารเมืองเหนือบ้าง ได้อ่านตามเสาศิลาจารึกของโบราณบ้าง ได้ความว่า ในก่อน ๗๐๐–๘๐๐ ปีแต่บัดนี้ขึ้นไปนั้น เมืองเขมรเป็นเมืองมีอำนาจใหญ่โตครอบงำมาจนถึงเมืองลพบุรี เมืองศรีอยุธยาเดิม แลเมืองไชยศรีที่แขวงนครไชยศรี แผ่นดินไทยฝ่ายใต้ทั้งปวงนี้ก็ยังเรียกว่า
- ↑ เรื่อง "ประกาศ เรื่อง แผ่นดินเมืองขมร" นี้ เป็นพระราชนิพนธ์ของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ต้นฉบับมาจากกรมเลขาธิการคณะรัฐมนตรี
