อรรถกถา อนุราธสูตร
- อรรถกถาอนุราธสูตรที่ ๔
- พึงทราบวินิจฉัยในอนุราธสูตรที่ ๔ ดังต่อไปนี้ :-
- บทว่า อรญฺญกุฏิกายํ ได้แก่ ในบรรณศาลา (ตั้งอยู่)
ท้ายวิหารนั้นนั่นแล.
- บทว่า ตํ ตถาคโต คือพระตถาคตผู้เป็นศาสดา ของท่านทั้งหลาย.
- บทว่า อญฺญตฺริเมห(บาลีเป็น อญฺญตฺร อิเมหิ )
ความว่า ได้ยินว่า ท่านพระอนุราธะนั้น
ได้มีความคิดดังนี้ว่า เดียรถีย์เหล่านี้เป็นปฏิปักษ์ขัดแย้งต่อพระศาสนา
พระศาสดาจักไม่ทรงบัญญัติ(ปาฐะว่า เอวํ สตฺถา
ฉบับพม่าเป็น น เอวํ สตฺถา แปลตามฉบับพม่า ) เหมือนอย่างที่เดียรถีย์เหล่านี้กล่าว
ฉะนั้นท่านจึงกล่าวอย่างนั้น.
- บทว่า เอวํ วุตฺเต เต อญฺญติตฺถิยา ความว่า เมื่อพระเถระ
กล่าว (แบบ) ไม่ทราบลัทธิของตน และของบุคคลอื่นอย่างนี้ ปริพาชก
ผู้เป็นอัญญเดียรถีย์เหล่านั้น รู้แต่เพียงลัทธิในศาสนา (ของตน)
ส่วนเดียว ประสงค์จะให้โทษ (จับผิด) ในวาทะของพระเถระ จึงได้
กล่าวคำนี้ กะท่านพระอนุราธะ.
- บทว่า กึ ตํ มญฺญสิ อนุราธ ความว่า พระศาสดา
ทรงสดับถ้อยคำของพระอนุราธะนั้นแล้วทรงดำริว่า ภิกษุนี้ไม่รู้จักโทษ
ในลัทธิของตน แต่เธอเป็นผู้ทำ (จริง) ได้บำเพ็ญเพียรมาแล้ว เรา
ตถาคตจักให้เธอทราบอย่างนี้ด้วยการแสดงธรรม.
- พระศาสดาประสงค์จะทรงแสดงเทศนามีปริวัฏฏ์ ๓ จึงตรัสคำ
ว่า ตํ กึ มญฺญสิ อนุราธ (ดูก่อนอนุราธะ เธอสำคัญความข้อนั้นเป็น
ไฉน ?) เป็นต้น.
- ลำดับนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าเมื่อจะทรงยกทางบำเพ็ญเพื่อ
เป็นพระอรหันต์ขึ้น (แสดง) แก่พระอนุราธะนั้น ด้วยเทศนานั้นจึง
ตรัสพระดำรัสมีอาทิว่า ตํ กึ มญฺญสิ อนุราธ รูปํ ตถาคโต (ดูก่อน
อนุราธะ เธอสำคัญความข้อนั้นเป็นไฉน ? เธอพิจารณาเห็นรูปว่า
เป็นสัตว์หรือ ?).
- บทว่า ทุกฺขญฺเจว ปญฺญเปมิ ทุกฺขสฺส จ นิโรธํ ความว่า เรา
ตถาคตบัญญัติวัฏฏทุกข์และความดับไปแห่งวัฏฏทุกข์ คือพระนิพพาน.
- อีกอย่างหนึ่ง ด้วยคำว่า ทุกฺขํ เป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้า
ทรงหมายถึงทุกขสัจ เมื่อทรงหมายถึงทุกขสัจนั้นแล้วก็เป็นอันหมายถึง
สมุทัยสัจด้วย เพราะสมุทัยสัจเป็นมูลเหตุแห่งทุกขสัจนั้น.
- ด้วยคำว่า นิโรธํ เป็นอันว่าพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงหมายถึง
นิโรธสัจ เมื่อทรงหมายถึงนิโรธสัจนั้นแล้วก็เป็นอันทรงหมายถึง
มรรคสัจด้วย เพราะมรรคสัจเป็นอุบาย (ให้บรรลุ) นิโรธสัจนั้น.
- อีกอย่างหนึ่ง พระผู้มีพระภาคเจ้าแสดงว่า ดูก่อนอนุราธะ
ทั้งเมื่อก่อนและบัดนี้เราตถาคตบัญญัติสัจจะไว้ ๔ เท่านั้น ด้วยประการ
ดังกล่าวมานี้.
- ด้วยเหตุผลดังว่ามานี้ในสูตรนี้ เป็นอันว่าพระผู้มีพระภาคเจ้า
ตรัสเฉพาะ (เรื่อง) วัฏฏะไว้.
- จบ อรรถกถาอนุราธสูตรที่ ๔
