A Dictionary of the Siamese Language

A Dictionary of the Siamese Language Prepared by Native Assistants under the Supervision of Rev. J. Casvell Copied and enlarged by J.H. Chandler Bangkok, Siam 1846

กา - คือเปนชื่อเรียกนกหย่าง ๑ คือเปนสิ่งที่คนใส่น้ำเขาเรียกว่ากาน้ำหย่าง ๑ นั้นคือเปนชื่อแห่งนกหย่าง ๑ นกนั้นคนทั้งปวงร้องเรียกว่ากา ว่าตามสัปท์ ะ

ก๋า - คือเปนคำของคนนักเลงเขาว่าแก้กัน ว่าเราจะไปเที่ยวก๋าเล่นที่บ้านนั้นบ้านนี้ คือว่าทำกิริยาเปนคนพาลไม่กลัวแก่ผู้ใดผู้หนึ่ง ะ

ขา - คือเปนคำขานรับคำเรียกฃองผู้อื่นหย่าง ๑ คือเปนส่วรเบื้องต่ำที่อยู่ในกายคนแลกายสัตวที่คนเรียกว่าขานั้นหย่าง ๑ คือเปนหมวดเปนหมู่เปน พวกเปนฝ่าย เหมือนคำเขาถามว่าท่านอยู่ขาไหน คำตอบว่าข้าอยู่ข้างขากระลาโหมและมะหาดไท ะ

ข่า - คือเปนชื่อตนไม้อันรศอันเผด ที่คนทั้งปวงเขาเรียกว่าต้นข่านั้นหย่าง ๑ คือเปนชื่อคนที่มาแต่ทิศข้างเหนือ เขาร้องเรียกว่าคนข่า ะ

ข้า - คือเปนคำเรียกตวของตวเอง ว่าข้าเปนหย่างนั้นข้าเปนหย่างนี้ ข้าจะไปนั่นข้าจะไปนี่ ข้าอยู่ที่นั่นข้าอยู่ที่นี่ ข้าเปนศุขข้าเปนทุกข์ ะ

คา - คือเปนชื่อแห่งต้นย่าหย่าง ๑ ย่านั้นคนทั้งปวงร้องเรียกว่าญ่าคา อนึ่งเปนชื่อแห่งเครื่องไม้สำหรับไสคอแห่งนักโทษหย่าง ๑ ไม้นั้นคนทั้งปวงร้องเรียกวาคาใส่คอ ะ

ค่า - คือบุทคลยากจนมีทุกข์ยากต้องฃายตัวไว้แกท่านผู้อื่น และเอาเงีนฃองท่านมาแก้ทุกข์ฃองตน คนพวกนี้แลคนทั้งปวงร้องเรียกว่าเปนค่าน้ำเงิน หย่างหนึ่งคนที่ไม่มีทุกข์ยากแลไปพึ่งพาอาไสยอยู่แก่จ้าวแลพญาแลขุนนางทั้งปวงให้ท่านใช้สอยด้วยปราถนาจะให้มีความศุขแก่ตน คนพวกนี้เขาก็ร้องเรียกว่าเปนค่าจ้าวค่าพญาค่าขุนนางเหมือนกัน ะ

ค้า - คือคนทั้งปวงหญิงก็ดีชายก็ดีฃวนฃวายซื้อขายเลี้ยงชีวิตรของตน คนเหล่านั้นถ้าเปนหญิงเฃาก็ร้องเรียกว่าแม่ค้า ถ้าเปนชายเขาร้องเรียกว่าพ่อค้า ะ

ฆ่า - นั้นคือบุทคลที่กระทำซึ่งชีวิตรแห่งคนก็ดีซึ่งชีวิตรแห่งสัตว์ก็ดีให้ตาย คนผู้นั้นได้ชื่อว่าเปนคน ฆ่าคนและฆ่าสัตว ะ

ค่ากิน - นั้นคือเงีนก็ดีและสิ่งฃองอื่น ๆ ก็ดีสำหรับที่จะซื้อเข้าปลาอาหารเลี้ยงชีวิตรของต้น ถ้าว่าเปนเงีนก็ร้องเรียกว่าเปนเงีนค่ากิน ถ้าว่าเปนสิ่งฃองอื่น ๆ เรียกว่าเปนของสำหรับค่ากิน ะ

คาคะนา - นั้นคือเปนชื่อแห่งนกหย่างหนึ่ง ะ

ค่าคืบ - นั้นคือว่าสิ่งฃองเปนส่วนวัดได้สีบสองนิ้ว อิกประการหนึ่งเปนคำโลกย์ร้องเรียกว่าค่าคืบ ๆ นั้นคือว่าเปนหนทางใกล้ ๆ ไม่ไกลนัก ะ

ค้าฃาย - นั้นคือได้แก่บุทคลที่ฃายฃองต่าง ๆ ค้าฃายในประเทษบนบกก็ดี ในประเทษท้องน้ำก็ดี แลเดีรสำเภากำปั่นค้าฃายก็ดี คนเหล่านี้ก็ร้องเรียกว่าเปนคนค้าฃายทั้งสิ้น ะ

ข้าเจ้า - นั้นคือเปนคำเรียกตัวฃองตัวเอง แลพูดกับคนผู้อื่นว่าฃ้าพะเจ้าทำหย่างนี้ฃ้าพะเจ้าทำหย่างนั้น แลว่าข้าพะเจ้าไปที่นั่นที่นี่ เล่าให้ผู้อื่นฟังดังนี้ ะ

ค่าเช่า - นั้นคือบุทคลไม่มีเรือนแลที่ที่จะอยู่ก็ดี แลไม่มีเรือที่จะใช้ก็ดี คลนั้นต้องเช่าเรือนแลที่ฃองท่านผู้อื่นอยู่ แลเช่าเรือฃองท่านผู้อื่นใช้ ครั้นครบเดือนแล้วก็ต้องเอาเงีนไปให้แก่เจ้าฃองเรือนเข้าฃองที่เจ้าฃองเรือตามมากแลน้อย เงีนที่ให้แก่ท่านทุกเดือน ๆ นั้น เงีนนั้นแลเรียกว่าเงีนค่าเช่า ะ

ค่าจ้าง - นั้นคือบุทคลให้ท่านผู้อื่นมากระทำการต่าง ๆ ครั้นแล้วก็ให้เงีนแก่ท่านผู้กระทำการนั้น เงีนที่ให้นั้นเรียกว่าเงีนค่าจ้าง ะ

ค่าดอกเบี้ย - นั้นคือบุทคลไม่มีเงีนจะใช้ แลไปกู้เงีนฃองท่านผู้อื่นมาใช้ ครั้นครบเดือนแล้วก็เอาเงีนดอกไปให้แก่ท่านเจ้าฃองเงีน เงีนที่ให้แก่ท่านทุก ๆ เดือนหย่างนั้นเงีนนั้นแลร้องเรียกว่าเงีนค่าดอกเบี้ย ะ

ค่าตัว - นั้นคือบุทคลที่ยากจนมีทุกขยากแลจะเอาเงีนแก้ทุกขมิได้ จึ่งเอาบุตรภรรยาแลตัวเองก็ดีไปฃายไว้แก่ท่านผู้อื่น แลเอาเงีนของท่านมาแก้ทุกขยาก เงีนที่เอามานั้นเรียกว่าเงีนค่าตัว ะ

ค่าทำ - นั้นคือบุคลให้ผู้อื่นมาทำซึ่งสิ่งหนึ่งสิ่งใด ครั้นเขาทำเสร็จแล้วก็เอาเงีนให้แก่เขาก็ดีแลเอาสิ่งอื่นให้แก่เขาก็ดี เงีนแลสิ่งอื่นที่ให้แก่เขานั้น เรียกว่าเปนเงีนค่าทำเปนฃองค่าทำ ะ

ค่าทำเนียม - นั้นคือมีกำหนดไว้ว่าสำเภาแลกำปั่นเข้ามาค้าฃายในบ้านในเมืองแล้ว ก็จะเรียกเอาเงีนตามสำเภาแลกำปั่นโตแลเล็ก เงีนที่นายสำเภาแลนายกำปั่นให้นั้น เรียกว่าเปนเงีนค่าทำเนียม ะ

กาน้ำ - นั้นคือเปนชื่อนกหย่าง ๑ เรียกว่านกกาน้ำเหตุมีรูปเหมือนนกกา แลเที่ยวดำน้ำหาปลากินในแม่น้ำแลหนอง อิกประการหนึ่งคือเปนสิ่งหนึ่งที่ใส่น้ำร้อนแลน้ำเอย็น ที่มีพวยรินแลมีหุหิ้ว สิ่งนั้นแลเรียกว่ากาน้ำ ะ

กาณะ - นั้นวาตาบอดแปลตามบาฬี ะ

ค่าคบไม้ - นั้นคือต้นไม้ที่งอกแลสูงขึ้น แลแยกเปนกิ่งใหญ่สองกิงแลสามกิง หว่างที่กิงไม้แยกนั้นแลเรียกว่าค่าคบไม้

ค่านุ่งห่ม - นั้นคือเงีนทองที่ซื้อนุ่งห่ม ซื้อแล้วแลให้เงีนแก่เขาแล้วก็ดี แลเงีนทองที่ยังไม่ได้ซื้อนุ่งห่ม แลเกบไว้สำหรับจะซื้อนุ่งห่มนั้นก็ดี แลเงีนนั้นเรัยกว่าเงีนสำหรับผ้านุ่งห่ม ะ

ค่าภาษี - นั้นคือบุทคลไปซื้อฃายฃองที่ต้องเสียภาษีนั้นมีพื้นแลจากเปนต้น ถ้าบุทคลบันทุกมาถึงโรงภาษีแล้ว ก็ต้องเสียภาษีแก่เจ้าภาษีตามพิกัดที่ตั้งไว้ สิบลดหนึ่งบ้าง สิบลดสองบ้าง ถ้าจะคิดฃองให้ตามพิกัดก็ได้ จะขอเสียเงีนตามราคาฃองก็ได้ ฃองแลเงีนที่เสียแก่เจ้าภาษีนั้น ก็เรียกว่าฃองค่าภาษี ะ

ข้าพะเจ้า - นั้นคือเปนคำพูดถึงตัวเองตามคำโลกย์พูดกัน มีคนหนึ่งมาถามว่าท่านสะบายอยู่หฤๅ ๆ ไม่สะบาย จึ่งตอบว่าข้าพะเจ้าสะบายอยู่ บางทีก็บอกข้าพะเจ้าไม่สะบาย ะ

ค่าพระพุทธิเจ้า - นั้นคือเปนคำพูดถึงตัวเองพูดตอบแก่พระมหากระษัตรเจ้าแผ่นดีนเปนคำตอบแก่พระมะหากระษัตร

ค่าปากเรือ - นั้นคือว่าเปนพิกัดที่ตั้งไว้สำหรับบ้านเมืองว่าบุทคลผู้ใดแลนเรือสำเภาแลกำปั่นเข้ามาค้าฃายในบ้านเมืองท่านแล้วให้มีกำหนดไว้ ว่าสำเภาแลกำปั่นปากเรือกว้างแคบเท่าใด ก็ให้นายสำเภานายกำปั่น เสียเงีนให้ตามพิกัดปากเรือกว้างแคบนั้น เงีนที่เสียไปนั้นก็เรียกว่าเงีนเสียค่าปากเรือ ะ

ค่าเฝ้า - นั้นคือค่าราชการใหญ่น้อยทั้งปวง สำหรับได้เข้าไปเฝ้าพระมะหากระษัตร ตามตำแหน่งเฝ้าแห่งตน อย่างนี้แลเรียกว่าข้าเฝ้า ะ

กาฝาก - นั้นคือไม้สิ่งหนึ่งที่บังเกีดขึ้นเปนต้นเปนใบบนต้นไม้แลกิ่งไม้ ไม่มีรากอยั่งลงในแผ่นดิน ไม้สิ่งนั้นแลเรียกว่าไม้กาฝาก ะ

กาเฟือง - นั้นคือสิ่งที่ใส่น้ำมีพวยมีหูหิ้ว เปนเฟืองเปนพู สิ่งนั้นแลเรียกว่ากาเฟือง ะ

กามา - นั้นคือว่าบ้านแปลตามบาฬี ะ

กายา - นั้นคือกายแปลตามบาฬี ะ

ขายาม - นั้นคือว่าไถที่คนไถนา แลมีส่วนหนึ่งที่ในไถที่คนถือไถนานั้น สิ่งนั้นแลเรียกว่าขายาม ะ

คารา - นั้นคือว่าสิ่งที่บุทคนกระทำยังไม่แล้ว แลทิ้งไว้มิได้กระทำให้แล้ว ทำอย่างนีแลร้องเรียกว่าคาราเหมือนเขาถามกันว่า เจ้าทำสิ่งนั้นแล้วหฤๅ คนตอบว่าข้าทำยังไม่แล้วยังคาราอยู่ ะ

การะเกษ - นั้นคือเปนชื่อแห่งต้นไม้อย่างหนึ่งมีดอกเหลืองหอมมีใบเปนหนาม ะ

การะณิกา - นั้นคือเปนชื่อแห่งต้นไม้อย่าง ๑ มีดอกขาวต้นขั้วดอกนั้นแดง ะ

การะบูร - นั้นคือเปนชื่อแห่งฃองสิ่งหนึ่งเหมือนกับพีมเสนนั้น ะ

คาระวะ - นั้นคือว่าคำรพย์แปลตามบาฬี ะ

การะเวก - นั้นคือเปนชื่อแห่งนกอย่าง ๑ ะ

คารม - นั้นคือได้แก่บุทคลกล่าวคำมากนัก ถ้อยคำนั้นเปนคำหยาบช้าบุทคลผู้นั้นได้ชื่อว่าเจ้าคารม ะ

กาลี - นั้นได้แก่หญิงชาย ที่ประพฤติทางประเวณีแต่ยังเปนเดก ๆ มิควรที่ตัวจะประพฤติก่อนนั้น อย่างนี้แลเรียกว่าคนกาลี ะ

ฃาอยั่ง - นั้นคือไม้สามฃาที่บุทคลยกขึ้นแล้ว แลเอาคนนักโทษให้นั่งบนไม้นั้น ไม้นั้นแลเรียกว่าไม้ฃาอยั่ง ะ

กาโล - นั้นคือว่ากาล แปลตามบาฬี ะ

กาละกิณี - นั้นคือหญิงที่ตามเบียดเบียนกระทำอันตะรายแก่สามีตนก็ดีแก่หญิงร่วมผัวก็ดี หญิงอย่างนี้แลเรียกว่าหญิงกาละกิณี ะ

กาละบาท - นั้นคือสิ่งที่ตกลงมาจากอากาษ มีศีแดงโตกลมประมาณเท่าบาตรพระสงฆ์ แลสิ่งนั้นคนเขาเรียกว่ากาลบาต ะ

กาลปักข์ - นั้นคือได้แก่เดือนข้างแรม ๆ นั้นเรียกว่ากาลปักข์ ตามบาฬี ะ

กาหลง - นั้นคือเปนชื่อต้นไม้อย่าง ๑ เรียกว่าต้นกาหลง ะ

กาลิง - นั้นคือเปนชื่อแห่งนกอย่าง ๑ เรียกว่านกกาลิงศีมันดำ ะ

คาโว, คาวี - นั้นคือเปนชื่อแห่งวัวตัวเมีย แปลตามบาฬี ะ (๕๐)

กาเหว่า - นั้นคือเปนชื่อแห่งนกอย่าง ๑ เรียกว่านกกาเหว่า ะ

กาษาวะพัท - นั้นคื้อผ้าอันบุทคลย้อมด้วยน้ำฝาดเหมือนผ้าอันพระสงฆ์ห่มนั้น เรียกว่ากาษาวะพัท แปลตามบาฬี ะ

ค่าสร่วย - นั้นคือบุทคลอยู่ในบ้านไกลเมืองไกล และจะมาเข้าเดือนทำราชการมิได้ คนนั้นก็รับค่าสร่วยไปเปนเงีนก็ดีเปนทองก็ดี เปนสิ่งของอื่น ๆ ก็ดี ปีหนึ่งเอาสร่วยเข้ามาส่งแก่ท่านหนหนึ่ง ตามที่ตนรับไปตามสมควรมากแลน้อย แลฃองที่เอามาให้แก่ท่านนั้นแลเรียกว่าฃองค่าสร่วย ะ

กิติสัปท์ - นั้นคือเสียงกำเรีบมา แลเสียงอึงมาแลเสียงเขาฦๅมาเลามา สิ่งเหล่านี้แลได้ชื่อว่ากิติสัปท์ ะ

กิริยา - นั้นคืออาการที่กระทำแลอาการที่ประพฤธิ แลอาการที่ปรนิบัติอย่างนี้แลได้ชื่อว่า แปลตามบาฬี ะะ

กิระ - นั้นคือได้ยินมาได้ฟังมาได้รู้มา แปลตามบาฬี ะ

กิเลน - นั้นคือเปนชื่อแห่งสัตวอย่าง ๑ เขาเรียกว่ากิเลน ะ

กิเลศ - นั้นคือสิ่งที่ยังตนให้เศ้ราหมอง สิ่งนั้นแลได้ชื่อว่ากิเลศ แปลตามบาฬี ะ

กิ่ง - นั้นคือต้นไม้ที่งอกขึ้นไปแล้วแลแตกไปข้างโน้นข้างนี้โตบ้างเล็กบ้างสิ่งนั้นแลชื่อว่ากิ่งไม้ ะ

กิ้งกื - นั้นคือเปนชื่อแห่งสัตวอย่าง ๑ สัตวนั้นเปนสัตวเล็กๆ แลมีตีนมาก ะ

กี่ - นั้นเปนชื่อเครื่องไม้ที่สำหรับบุทคลทอผ้านั้น เครื่องไม้นั้นแลเรียกว่ากีทอผ้า ะ

กี้ - นั้นคือเปนความเรวนัก เหมือนเขาพูดว่าข้ามาเมื่อตะกี้แลเขาไปเมื่อตะกี้ ะ

ขี่ - นั้นคือได้แก่คนขึ้นอยู่บนหลังสัตว แลคนขึ้นอยู่บนรถแลขึ้นอยู่ตามคานหามดังนี้แลเรียกว่าขี่สัตวขี่รถขี่คานหาม อนึ่งเปนคำนับคำถามเหมือนเขาพูดกันว่าคนอยู่ที่นี่ขี่คนเรือนี่ขี่ลำ ะ

ขี้ - นั้นคือสิ่งที่บุทคนบริโภคเข้าไปแล้ว แลยีบละเอียดด้วยไฟธาตุเผา แลสิ่งที่ละเอียดด้วยไฟธาตุแลออกมาทางทวารเบื้องตำนั้น แลสิ่งที่ออกมานั้นเรียกว่าขี้ ะ

คิรี - นั้นคือว่าภูเขา แปลตามบาฬี ะ

คี่ค่า - นั้นคือได้แก่บุทคลที่ฃายตัวอยู่แก่ท่านผู้อื่น ให้ท่านผู้อื่นใช้นั้น คนผู้นั้นแลเรียกว่าคี่ค่า ะ

คี่ขอ - นั้นคือได้แก่บุทคลที่โลภมาก แลเหนสิ่งใดฃองท่านผู้อื่นแล้วหยากได้ แล้วก็อ้อนวอนขอเขา จะไปไหนก็ขอเขาที่นั่น ขอสิ่งนั้นแล้วก็ขอสิ่งนี้ขอเขาทุกสิ่งทุกประการ คนจำพวกนี้แลได้ชื่อว่าคนเปนคนคี่ขอ ะ

คี่ไค - นั้นคือสิ่งที่ติดอยู่ที่ผิวหนังกายแห่งคนทั้งปวงนั้นแลสิ่งที่ติดอยู่ที่ผิวหนังกายแห่งคนนั้นเรียกว่าคี่ไค ะ

คี่ไคล - นั้นความก็เหมือนกับคี่ไค ะ

คี่ขลาด - นั้นคือได้แก่บุทคลจะไปสู่ประเทษที่ใด ๆ ก็ดี มีใครจะไปได้ให้กลัวแก่คนแลกลัวปีศาจ์แลกลัวสัตวต่าง ๆ ที่ไม่ควรจะกลัว คนพวกนี้แลได้ชื่อว่าเปนคนคี่ขลาด ะ

คี่กลัว - นั้นความก็เหมือนกับคี่ขลาดเหมือนกัน ะ

คี่ตา - นั้นคือสิ่งที่ออกมาจากในตามีศีอันขาวนั้น สิ่งนั้นแลเรียกว่าคี่ตา ะ

คี่เต่า - นั้นคือสิ่งที่ออกจากรักแร้แห่งคนทีศีดำแล มีกลิ่นเหมนนั้น สิ่งนั้นแลเรียกว่าคี่เต่า อิกประการหนึ่งเปนคี่แห่งสัตวจำพวกหนึ่งเขาเรียกว่าเต่า เหตุดังนั้นจึงเรียกว่าคี่เต่า ะ

คี่ตะกั่ว - นั้นคือสิ่งที่ติดอยู่ในตะกั่วที่มิได้เปนเนื้อตะกั่วครั้นหลอมแลไหม้ไปนั้น สิ่งนั้นแลเขาเรียกว่าคี่ตะกั่ว ะ

คี่ตระหนี่ - นั้นคือได้แก่บุทคลที่มีทรัพย์มาก แลหวงทรัพย์ไว้มิได้ทำสิ่งหนึ่งสิ่งใด แลของที่จะกินนั้นถึงจะไม่มีกิน ก็มิได้ชักเอาทรัพย์นั้นไปซื้อกิน สู้อดสู้หยากทนลำบากเวทนานัก อิกประการหนึ่งถึงฃองกินจะมีอยู่เปนอันมากกว่ามากก็มิได้ให้แก่ญาติคนใดกินเลย เกบไว้จนบูดจนราเสียเปลาหาประโยชน์มิได้ คนจำพวกนี้แลได้ชื่อว่าเปนคนคี่ตระหนี่ ะ

คี่หนี -นั้นคือได้แก่ผู้คนบ่าวไพรทาษชายหญิงที่มันหนีไปบ่อย ๆ นั้นเรียกว่าคี่หนี ะ

คี่บิด - นั้นคือได้แก่บุทคลจ้างท่านกระทำการ แลเปนคนคี่เกียจมากทำการฃองท่านนั้นหยุด ๆ หย่อน ๆ คิดเอาแต่เปนวัน ทำการไม่เปนปรกติ บัดเดี๋ยวไปโน่นบัดเดี๋ยวไปนี่ คนจำพวกนี้แลได้ชื่อว่าเปนคนคี่บิด ะ

ขีผึ้ง - นั้นคือสิ่งที่เขาเอามาฃายเอามาแต่รังผึ้งนั้น ก็เรียกว่าขี่ผึ้ง อิกประการหนึ่งยาที่ปิดแผลต่าง ๆ นั้นก็เรียกว่าขิผึ้งปิดแผล ะ

คี่ปด - นั้นคือบุทคลที่กล่าวคำมุษาวาทคือสิ่งที่มีว่าไม่มี แลสิ่งที่ไม่มีว่ามีอยู่ คนพวกนี้แลได้ชื่อว่าเปนคนคี่ปด ะ

คี่ฝิ่น - นั้นคือบุทคนสูบฝิ่น แลสิ่งที่ติดอยู่ในกล้องสูบฝิ่นนั้น สิ่งนั้นแลเรียกว่าคี่ฝิ่น ะ

คีพสิ้ว - นั้นความว่าเหมือนกับคี่บิดที่ว่ามาแล้วแต่หลัง ะ

คี่ยา - นั้นความก็ว่าเหมือนกับคี่ฝิ่นที่ว่ามาแล้วนั้น ะ

คีลานะเภสัชะ - นั้นคือยาแห่งคนเปนไข้ แปลตามบาฬี ะ

คี่ลี้ - นั้นคือได้แก่บุทคลกระทำการ ทำแล้วไม่อยู่กับที่ภอลับตานายแล้วก็ไปเสียไม่อยู่ที่นั่นไม่ทำการถ้าเหนว่านายจะกลับมาแล้ว ก็กลับมาอยู่ที่นั่นทาการไป ต่อหน้าแล้วทำการดีลับหลังแล้วทำการไม่ดี คนอย่างนี้แลเรียกว่าคนคี่ลี้ ะ

คี่หลบ - นั้นความก็เหมือนกับคี่ลี้เหมือนกัน

คี่สนิม - นั้นคือสิ่งที่บังเกีดในเครื่องภาชนที่ใช้คือทองเหลืองทองแดงแลเหลก แลสิ่งที่บังเกีดขึ้นในทองเหลืองทองแดงที่มีศรีเฃียวนั้นเรียกว่าคี่สนิม แลสิ่งที่บังเกีดขึ้นที่เหลกมีศีแดงนั้นก็เรียกว่าคี่สนิม ะ

ฃี่ - นั้นคือเปนไม้แก่นสิ่งหนึ่งที่สวมใส่ปลายเสาเรือนนั้น ไม้สิ่งนั้นแลเรียกว่าฃื่เรือน ะ

ฃื่ตีน - นั้นคือเปนไม้แก่นสิ่งหนึ่งเจาะพอตีนเข้าได้ทำไว้สำหรับคนนักโทษมีให้หนีได้นั้น ไม้นั้นแลเรีบกว่าขื่ตีน ะ

คุคะ - นั้นคือเปนชื่อแห่งต้นไม้อย่าง ๑ สำหรับเขาทำยา ะ

กุกุตะ - นั้นคือว่าไก่แปลตามบาฬี ะ

กุกุฎภรรท์ - นั้นคือเครื่องกระษัตรทรง ะ

กุจฉา - นั้นคือหยากเข้าแปลตามบาฬี ะ

กุฏิ - นั้นคือที่อยู่ แปลตามบาฬี ะ

คณี - นั้นคือว่าคนมีคุณ แปลตามบาฬี ะ

กุปะ - นั้นคือว่ากำเริบ แปลตามบาฬี ะ

กุมารา - นั้นคือเด็กผู้ชาย แปลตามบาฬี ะ

กุมารี - นั้นคือเด็กผู้หญิง แปลตามบาฬี ะ

กุมาระ - นั้นเหมือนกับกุมารา ะ

กุมาร - นั้นเหมือนกับกุมารา ะ

กุลา - นั้นคือว่าสะกูลแปลตามบาฬี ะ (๑๐๐)