ถูกกว่าสี่เท่า ในสภาพแวดล้อมน่าพอใจเช่นนี้ ไม่แปลกที่อุตสาหกรรมอังกฤษซึ่งขับเคลื่อนด้วยไอน้ำจะแผ่ขยายอำนาจอิทธิพล ที่จ่ายด้วยราคาของอุตสาหกรรมในประเทศที่ใช้แรงงานมือ แต่ประเทศอื่นเขานิ่งดูดาย หมอบกราบรอรับการเปลี่ยนแปลงที่ลดทอนเขาเหลือเป็นเพียงแขนขาดำนาทำไร่ของอังกฤษผู้เป็น “โรงงานของโลก” อย่างนั้นหรือ?
ต่างประเทศไม่มีใครทำอะไรแบบนั้นเลย กว่าสองร้อยปีที่กำแพงเมืองจีนของการคุ้มครองและการห้ามกำบังอุตสาหกรรมฝรั่งเศส ซึ่งสามารถบรรลุความหรูหราและรสนิยมที่เหนือกว่าในแบบที่อังกฤษมิอาจแม้แต่จะแสร้งท้าทาย ภายใต้การค้าเสรีแบบสมบูรณ์ สวิตเซอร์แลนด์ครอบครองอุตสาหกรรมสำคัญ ๆ ที่คู่แข่งอังกฤษมิอาจแม้แต่จะแตะต้อง ด้วยพิกัดอัตราศุลกากรที่เสรียิ่งกว่ามหาประเทศใด ๆ บนแผ่นดินใหญ่ เยอรมนีสามารถพัฒนาอุตสาหกรรมได้รวดเร็วกว่าแม้แต่อังกฤษ และด้วยสงครามกลางเมืองปี 1861 อเมริกาต้องหันมาพึ่งทรัพยากรของตนเองอย่างกะทันหัน และต้องหาปัจจัยมาสนองอุปสงค์สินค้าประดิษฐกรรมนานาชนิดอย่างฉับพลัน และทำได้ด้วยการสร้างอุตสาหกรรมในประเทศเป็นของตนเองเท่านั้น อุปสงค์ช่วงสงครามยุติพร้อมกับสงคราม แต่อุตสาหกรรมใหม่ยังอยู่ และต้องเจอกับคู่แข่งอังกฤษ ในอเมริกา สำนึกว่าประชาชาติสามสิบห้าล้านคน ที่เพิ่มขึ้นสองเท่าในสี่สิบปีเป็นอย่างมาก ด้วยทรัพยากรมหาศาล แวดล้อมด้วยประเทศเพื่อนบ้านที่จะทำเกษตรเป็นหลักต่อไปอีกหลายปี สำนึกว่าชาตินั้นมี “เทพลิขิต” ที่สินค้าบริโภคหลักจะเป็นอิสระจากอุตสาหกรรมต่างชาติ และที่จะเป็นเช่นนั้นทั้งในยามสันติและยามสงคราม สำนึกเหล่านี้สุกงอมแล้วจากสงคราม ครั้นแล้วอเมริกาก็เริ่มตั้งกำแพงภาษี
