นั้นได้เปนอันมาก แลทรงพระผนวชอยู่ได้ ๕ พระวัสสา พระชนม์ได้ ๑๘ พระพรรษา จึงลาผนวชออกเที่ยงทรงเรียนศิลปสาตรช้างม้าสรรพยุทธชิงไชยทั้งปวงได้เปนอันมาก แล้วทรงเรียนซึ่งอักษรแขกฝรั่งแลอักษรเขมรลาวญวนพม่ารามัญแลจีนทุกภาษาต่าง ๆ แล้วทรงเรียนซึ่งคัมภีร์ราชสาตรโหราสาตรแลคัมภีร์แพทย์กอปรด้วยอาจารย์เปนอันมาก สรรพทรงทราบชำนิชำนาญในสรรพวิชาคุณทั้งปวงต่าง ๆ ดุจหนึ่งจะทรงทราบในคัมภีร์ไตรเพทางคสาตร ครั้นพระชนม์คำรบได้อุปสมบทแล้ว ก็ทรงผนวชเปนภิกษุภาวะจำเริญสมณธรรมอยู่ในพระพุทธสาสนา.
๏ขณะนั้น สมเด็จพระพุทธเจ้าอยู่หัวมีพระราชบุตรีเกิดด้วยพระสนมอิกสองพระองค์ ทรงพระนาม พระองค์เจ้าแก้ว องค์หนึ่ง พระองค์เจ้าทับทิม องค์หนึ่ง เปนห้าพระองค์ด้วยกันทั้งสมเด็จพระเจ้าลูกเธอกรมพระราชวังบวร แลพระบัณฑูรน้อย แลเจ้าฟ้าหญิง แต่เจ้าฟ้าหญิงกับสมเด็จพระเจ้าลูกเธอทั้งสองพระองค์นี้ร่วมพระราชมารดาเดียวกัน อนึ่ง สมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงในพระบรมโกษฐมีพระราชบุตรเกิดด้วยสนม ๔ พระองค์ คือ พระองค์เจ้าจีน องค์หนึ่ง พระองค์เจ้าดำ องค์หนึ่ง พระองค์เจ้าแก้ว องค์หนึ่ง พระองค์เจ้าบุนนาก องค์หนึ่ง แลพระองค์เจ้าบุนนากองค์นี้ที่เรียกว่า เจ้าพระองค์เถร นั้น แลพระองค์เจ้าดำนั้นได้พระองค์เจ้าแก้ว พระราชบุตรีสมเด็จพระเจ้าแผ่นดิน เปนบาทบริจาริก แลสมเด็จพระเจ้าลูกเธอกรมพระราชวังบวรนั้นได้พระองค์เจ้าทับทิม ลูกพระสนมซึ่งเปนพระราชภคินีต่างพระมารดากันนั้น เปนพระอรรคมเหษี.
