บันทึกพระยาทรงสุรเดชเมื่อวันปฏิวัติ 24 มิถุนายน 2475/คำนำ
เมื่อสามปีมาแล้ว ผมได้พบญาติผู้ก่อการเปลี่ยนแปลงการปกครองนายหนึ่ง หลังจากรู้จักกันได้ไม่นาน ผมต้องพลัดบ้านพลัดเมืองไปเรียนต่อ ขณะที่เรียนอยู่ ผมก็ได้สนใจทางเรื่องเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. ๒๔๗๕ จึงได้มีจดหมายมาถามขอให้บุคคลที่ว่านี้หาหนังสือเกี่ยวกับเรื่องนี้ให้ และเมื่อมีคนรู้จักผ่านไปหาผม เขาก็ได้ฝากหนังสือบันทึกของพระยาทรงสุรเดชไปให้ผมอ่านถึงอเมริกา สภาพหนังสือเล่มนั้นเก่ากรอบจวนเจียนจะขาดมิขาดแหล่ ผมอ่านดูตลอดเล่มแล้วก็มีความสนใจในตัวบันทึกแท้ ๆ ที่เจ้าคุณทรงฯ เขียน จึงถามกลับมาว่า ข้อความนั้น ๆ เป็นของเจ้าคุณทรงฯ แน่หรือ ก็ได้รับคำตอบว่าแน่ พอได้คำตอบเช่นนี้ ผมก็ได้เที่ยวสอบถามคนรู้จักดูว่า ใครเคยเห็นหนังสือเล่มนี้บ้าง ก็ไม่มีใครรู้จักมาก่อน ผมจึงคิดว่า ถ้ามีโอกาสจะตีพิมพ์ออกมาเพื่อให้ผู้สนใจได้ศึกษากัน
ครั้นผมกลับมาเมืองไทย ได้เข้าเป็นบรรณาธิการ “รัฐศาสตร์นิเทศ” โอกาสที่จะตีพิมพ์เรื่องนี้ก็มาถึง ผมจึงได้ขอเข้าพบคุณหญิงทรงสุรเดชเพื่อสอบถามเรื่องราวและขออนุญาตตีพิมพ์บันทึกเจ้าคุณทรงฯ ซึ่งผมก็ได้เรื่องราวพอสมควรมาประกอบการเขียนประวัติ และได้จดหมายตอบจากคุณหญิงทรงสุรเดชดังใจความต่อไปนี้
๑๐ ธันวาคม ๒๕๑๓เรียน อาจารย์ นรนิติ เศรษฐบุตรได้รับจดหมายของคุณแล้ว จึงอยากตอบให้ทราบว่า ทายาทและครอบครัวของเจ้าคุณทรงสุรเดชอนุญาตให้ตีพิมพ์บันทึกของเจ้าคุณทรงฯ ได้ เพราะบันทึกนี้เป็นงานเขียนของเจ้าคุณทรงฯ ซึ่งน่าจะเป็นประโยชน์แก่ประชาชนโดยทั่ว ๆ ไป
นับถือ
ห่วง ทรงสุรเดช
(คุณหญิงทรงสุรเดช)
จดหมายตอบอนุญาตจากคุณหญิงช่วยให้ผมแน่ใจว่า บันทึกนี้เป็นของเจ้าคุณทรงฯ มากยิ่งขึ้น ผมจึงได้เสนอขอให้สมาคมรัฐศาสตร์แห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์รับพิมพ์เพื่อรักษาเอกสารที่ข้องเกี่ยวกับประวัติการเปลี่ยนแปลงการปกครอง อันจะเป็นประโยชน์ต่อการศึกษา และสมาคมรัฐศาสตร์ก็ได้ตกลงพิมพ์
การจะลงพิมพ์เฉพาะบันทึกอย่างเดียว ดูจะสั้นและไม่ให้ความกระจ่างนัก ผมจึงได้ค้นคว้าเขียนชีวประวัติเจ้าคุณทรงฯ มาพิมพ์นำไว้เสียก่อน การเขียนประวัติครั้งนี้ผมเขียนแต่ผู้เดียว ตั้งใจจะเขียนเพื่อเสนอชีวิตเจ้าคุณทรงฯ เป็นสำคัญ มิใช่ต้องการเยินยอหรือทับถมในทางใดทางหนึ่งเลย
นอกจากนั้น ในเนื้อความของบันทึกเจ้าคุณทรงฯ ผมได้อาศัยนายชาญวิทย์ เกษตรศิริ นักศึกษาปริญญาเอกทางประวัติศาสตร์จากสหรัฐอเมริกา ซึ่งได้กลับมาเยี่ยวบ้าน และได้เคยรับปากกันมาจากอเมริกาว่าจะช่วยทำเชิงอรรถให้บันทึกเจ้าคุณทรงฯ มาร่วมทำเชิงอรรถตามที่สัญญา
การจัดพิมพ์หนังสือแต่ละครั้ง ผมได้อาศัยความร่วมมือและความเอื้อเฟื้อจากบุคคลหลายคน ในครั้งนี้ก็เช่นกัน คุณหญิงทรงสุรเดชและทายาทได้กรุณาเป็นอย่างมากที่ให้ความสว่างในเรื่องราวหลายประเด็น นายสุจริต ปัจฉิมนันท์ ได้ช่วยติดต่อประสานงานมาแต่ต้นจนได้ต้นฉบับและภาพ นายเฉลิมศักดิ์ ศิลาพร น.ส.พ. “ฟ้าเมืองไทย” ได้ช่วยคุมงานพิมพ์ให้ด้วยน้ำใจ นายพิชัย สันตภิรมย์ นายกสมาคมฝึกการพูดแห่งประเทศไทย ได้ให้ยืมเอกสารสำคัญ นายสุชิน ตันติกุล ได้ให้ยืมเอกสารสำคัญ นายปริญญา ปานทอง ช่วยออกแบบปกให้เป็นอย่างดี และนายวิชัย บำรุงฤทธิ์ ได้ช่วยคุมให้หนังสือออกมาได้ ทั้งนี้ยังจะเจ้าหน้าที่กองบรรณาธิการและกองจัดการรัฐศาสตร์นิเทศที่จะต้องช่วยกันจัดจำหน่ายหนังสืออีก ความร่วมมือทั้งหลายที่ได้รับ ผมขอขอบพระคุณให้ประจักษ์ไว้ ณ ที่นี้
หากหนังสือนี้จะมีข้อบกพร่องอย่างไร ผมยังรอรับคำติอยู่ด้วยความเต็มใจ หรือข้อความใดที่คลาดเคลื่อน ก็ขอได้กรุณาท้วงติงมา อย่าให้ข้อผิดพลาดที่อาจมีของเอกสารที่เกี่ยวข้องกับประวัติการเปลี่ยนแปลงการปกครองชิ้นนี้ผิดพลาดโดยไม่ได้ตั้งใจ
คณะรัฐศาสตร์
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
๕ มิถุนายน ๒๕๑๔