ลิลิตพระฦๅ

ลิลิตพระฦๅ

หลวงศรีมโหสถ

ประพันธ์เมื่อ จุลศักราช ๑๒๑๘

เจ้าภาพพิมพ์เป็นบรรณาการในงานพระราชทานเพลิงศพ หลวงนฤยุติสัณหพาท (ชาย นาควิเชตร์) ณ วัดโสมนัสวิหาร วันที่ ๒๖ มีนาคม ๒๕๐๑

คำปรารภ

การที่คณะเจ้าภาพได้จัดพิมพ์หนังสือ "ลิลิตพระฦๅ" ชำร่วยในงานพระราชทานเพลิงศพ หลวงนฤยุติสัณหพาท (ชาย นาควิเชตร์) แก่ท่านที่เคารพนับถือมิตรสหายรวมตลอดถึงบรรดาญาติของท่านผู้วายชนม์ครั้งนี้ หาได้ลืมระลึกถึงการพิมพ์หนังสือพระธรรมคำสั่งสอนและคำสวดมนต์ภาวนาพระคาถาต่างๆ ของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธจ้า อันเป็นประเพณีที่เจ้าภาพในการฌาปนกิจปฏิบัติกันอยู่โดยแพร่หลายแล้วนั้นเสียมิได้ และบางท่านอาจมีความคิดเห็นว่าการจัดพิมพ์หนังสือ "ลิลิตพระฦๅ" ที่ท่านกำลังอ่านอยู่ขณะนี้ ชำร่วยในงานอันถือว่าเป็นวาระที่ทุกท่านที่ได้กรุณามาเป็นเกียรติแก่ท่านผู้วายชนม์อยู่นั้นว่าเป็นการกระทำที่ตรงข้ามกับเหตุการณ์เฉพาะหน้าในงานนี้ก็ดี คณะเจ้าภาพผู้จัดพิมพ์ขอประทานกราบเรียนถึงมูลเหตุที่ทำให้มีการจัดพิมพ์หนังสือ "ลิลิตพระฦๅ" ชำร่วยครั้งนี้ด้วยความเคารพ ดังนี้

หนังสือ "ลิลิตพระฦๅ" เล่มนี้ เป็นบทประพันธ์ของคุณปู่ของท่านผู้วายชนม์ ได้ประพันธ์ขึ้นเมื่อครั้งรับราชการอยู่ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ ขณะมีบรรดาศักดิ์เป็นหลวงศรีมโหสถ (ชื่อเดิม มหากลัด) ส่วนคำโคลงฉบับผนวกเกี่ยวกับเรื่องรามเกียรติ์นั้นได้ประพันธ์ขึ้นเมื่อมีบรรดาศักดิ์เป็นพระราชครูพิเชต ซึ่งปรากฎหลักฐานในศิลาจารึกวัดพระศรีรัตนศาสดารามปจจุบันนี้ แต่ฉพาะ "ลิลิตพระฦๅ" นี้ นอกจากจะมีอยู่ที่หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากรแล้ว ก็ยากที่ะหาอ่านจากที่อื่นได้ เพราะจากปีที่ได้ประพันธ์ไว้ถึงปัจจุบันนี้เป็นเวลา ๑๐๒ ปีแล้วประการหนึ่ง กับเมื่อท่านผู้วายชนม์ยังมีชีวิตอยู่ ได้เคยปรารภอยู่เนืองๆ ว่าหนังสือ "ลิลิตพระฦๅ" ที่คุณปู่ของท่านได้เคยประพันธ์ไว้ในรัชกาลที่ ๔ นั้น เป็นบทประพันธ์ที่มีเค้าเรื่องน่าอ่านและชอบด้วยเหตุผลในสมัยนั้น แม้ในสมัยปัจจุบันนี้ก็ไม่ถึงกับขาดรสนิยมเสียทีเดียว เพราะมีทั้งเรื่องตลกขบขัน บทโศรก บทรักอันสดชื่น แต่ท่านเสียดายว่าน่าจะสูญสิ้นไปในไม่ช้านักหากไม่มีผู้ใดจัดพิมพ์ขึ้นอีก ท่านปรารภด้วยว่าหากท่านมีโอกาสพิมพ์หนังสือเป็นของชำร่วยในกรณีย์ใดๆ ก็ตาม ท่านก็จะพิมพ์หนังสือ "ลิลิตพระฦๅ" นี้ชำร่วยก่อนหนังสืออื่นอีกประการหนึ่ง