หลัง) พอเปิดออกอ่านก็ประหลาดใจ ด้วยขึ้นต้นมีบานแผนกว่า สมเด็จพระนารายน์มหาราชตรัสสั่งให้รวบรวมจดหมายเหตุต่าง ๆ แต่งหนังสือพระราชพงศาวดารฉะบับนั้นเมื่อ ณ วันพุธ เดือน ๕ ขึ้น ๑๒ ค่ำ ปีวอก จุลศักราช ๑๐๔๒ (พ.ศ. ๒๒๒๓) แปลกกับหนังสือพระราชพงศาวดารฉะบับอื่น ๆ ที่มีในหอพระสมุดฯ ฉันจึงให้เรียกว่า "พระราชพงศาวดาร ฉะบับหลวงประเสริฐฯ" เพื่อเป็นเกียรติยศแก่ผู้ได้มา
ต่อมาฉันอ่านหนังสือพระราชพงศาวดาร ฉะบับหลวงประเสริฐฯ เทียบกับฉะบับพิมพ์ ๒ เล่ม สังเกตได้ว่า ฉะบับหลวงประเสริฐแต่งก่อน ผู้แต่งฉะบับพิมพ์ ๒ เล่ม คัดเอาความไปลงตรง ๆ คำก็มี เอาความไปแต่งเพิ่มเติมให้พิสดารขึ้นก็มี แก้ศักราชเคลื่อนคลาดไปก็มี แต่งแทรกลงใหม่ก็มี บางแห่งเรื่องที่กล่าวในพงศาวดาร ฉะบับหลวงประเสริฐฯ แตกต่างกันกับที่กล่าวในฉะบับพิมพ์ ๒ เล่มก็มี เมื่อฉันอ่านไปถึงตอนสมเด็จพระนเรศวรฯ ชนช้าง เห็นในฉะบับหลวงประเสริฐว่า พระมหาอุปราชามาตั้งประชุมทัพอยู่ตำบลตระพังกรุ แล้วมาชนช้างกับสมเด็จพระนเรศวรฯ ที่ตำบลหนองสาหร่ายเมื่อวันจันทร์ เดือนยี่ แรม ๒ ค่ำ ปีมะโรง จุลศักราช ๙๕๔ (พ.ศ. ๒๑๓๕) พอเห็นอย่างนั้นฉันก็นึกขึ้นว่า ได้เค้าจะค้นพระเจดีย์ยุทธหัตถีอีกแล้ว รอพอพระยาสุพรรณฯ (อี้ กรรณสูตร
