วันที่ ๕ กรกฎาคม พระพุทธศักราช ๒๔๖๓
ด้วยเมื่อวันที่ ๒ เดือนนี้ ข้าพเจ้าได้รับโทรเลขพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจรูญศักดิ์กฤดากร ฉบับ ๑ ว่า เสนาบดีว่าการต่างประเทศสเปนขอทราบว่า วันที่กรุงสยามกำหนดขึ้นเป็นวันสำหรับชาติ เพื่อที่จะได้ลงไว้ในหนังสือแจ้งความแก่พวกทูตให้ทราบทูตผู้ใดมีวันสำคัญที่มีงานสำหรับชาติทุกปีไป พระองค์เจ้าจรูญบอกมาว่า ที่สถานทูตปารีสมีวันที่เคยฉลองอยู่สามวัน คือ วันเฉลิมพระชนมพรรษา วัน ๑ วันปีใหม่ วัน ๑ แลวันเสด็จเถลิงถวัลยราชย์ วัน ๑ รวมเป็น ๓ วัน พระองค์เจ้าจรูญจึ่งขอคำสั่งมาว่า จะให้ตอบเสนาบดีว่าการต่างประเทศสเปนวันไร ดังมีความพิสดารแจ้งอยู่ในสำเนาคำแปลโทรเลขที่ส่งมานี้แล้ว
ข้าพเจ้าเห็นว่า กำหนดวันที่รัฐบาลสเปนถามมานี้ประสงค์ความจะทราบว่า วันสำหรับชาติไทยฤๅแนตชนัลเดย์นั้นวันใด คือ วันอย่างเช่นอังกฤษเรียกว่า เอมไปร์เดย์ วันที่ ๒๔ พฤษภาคม ฝรั่งเศสกำหนดวันที่ ๑๔ กรกฎาคม อเมริกันกำหนดวันที่ ๔ กรกฎาคมนั้น ถ้าจะให้บอกวันสามอย่างที่พระองค์เจ้าจรูญถามมาอย่างหนึ่งอย่างใดนั้น ก็จะไม่ตรงความหมายซึ่งเขามีมา แลเห็นด้วยเกล้าฯ ว่า ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้กำหนดวันที่ ๖ เมษายน คือ วันเถลิงถวัลยราชสมบัติในรัชกาลที่ ๑ เป็นวันสำหรับชาติมาแล้ว ข้าพเจ้าคิดเห็นด้วยเกล้าฯ ว่า จะตอบไปว่า วันสำหรับชาติไทยนั้น ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้กำหนดวันที่ ๖ เมษายน ไว้แล้ว ดังนี้ ถ้าความข้อนี้ชอบด้วยกระแสพระราชดำริ ฤๅถ้ามิชอบด้วย จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตอบไปประการใด จะได้มีไปประการนั้น
ขอเจ้าคุณได้นำความขึ้นกราบบังคมทูลพระกรุณาเรียนพระราชปฏิบัติว่า จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระองค์เจ้าจรูญบอกวันไรไป.
(ลงพระนาม) เทวะวงศ์วโรปการ
