อาทิตชาดก

อนุสนธิในเรื่องนี้ว่า วันหนึ่งพระภิกษุทั้งหลายประชุมกันในโรงธรรมสภา พากันสรรเสริญบามีของพระศาสดาว่า พระองค์ไม่อิ่มไม่เบื่อในทาน พระองค์จึงเสด็จมาแล้วตรัสถามถึงเรื่องที่ภิกษุสนทนากัน เมื่อพวกภิกษุกราบทูลให้ทราบแล้วจึงทรงนำเรื่องในอดีตมาตรัสว่า ในอดีตพระเจ้าอาทิตราชผู้ครองนครเชตุดรดำริจะถวายวัตถุทานตลอดจนอวัยวะภายในของพระองค์เองให้แก่ยาจกที่มาขอ พระอินทร์ได้ทราบความดำริของพระโพธิสัตว์จึงได้แปลงตัวเป็นพราหมณ์แก่มาขออาหารก่อน เมื่อได้อาหารแล้วก็เททิ้งเสียต่อหน้าพระที่นั่งพูดว่า พระเจ้าอาทิตราชทำไมจึงให้โภชนาหารหยาบๆ ฉะนี้เล่า อินทรพราหมณ์ก็ทำเสแสร้งโกรธทูลตัดพ้อด้วยถ้อยคำต่างๆ แล้วก็ลุกไปเสีย พระเจ้าอาทิตราชทอดพระเนตรเห็นโภชนะซึ่งอินทรพราหมณ์เททิ้ง และทรงฟังคำตัดพ้อนั้นก็ไม่โกรธ อินทรพราหมณ์เดินไปสักครู่หนึ่งก็แปลงตัวเป็นพราหมณ์หนุ่มกลับมาขอเอาพระนางสังขเทวี พระเจ้าอาทิตราชจึงพระราชทานให้ด้วยตรัสว่า ดูก่อนพราหมณ์ ๆ ขอสิ่งใดกรับเรา ๆ จะยอมยกให้มิได้ย่อท้อ สิ่งอื่นๆ ที่มีอยู่พราหมณ์ต้องการเราจะให้มิได้ปิดบังไว้เลย แล้วจึงตรัสกับพระราชเทวีว่า พระนางผู้เจริญ พี่ต้องการพระโพธิญาณนักทำไฉนดีจึงจะได้เล่า พระนางสังขเทวีได้สดับพระราชโองการดังนั้นแล้วก็ไม่ได้สะดุ้งหวาดหวั่นอะไร ได้ตรัสว่า ขออย่าได้เกรงใจ พระองค์ประสงค์จะให้ปันแก่ผู้ใดก็จงให้เถิด และขอให้พระสวามีอดโทษให้ด้วย พราหมณ์หนุ่มทำทีเป็นโกรธฉุดกระชากพระนางต่อหน้าพระโพธิสัตว์ แต่พระโพธิสัตว์ก็ไม่โกรธ ในที่สุดพระอินทร์จึงแสดงตนแล้วคืนพระราชเทวีให้พระโพธิสัตว์เหมือนเดิม แล้วจึงถวายโอวาทแก่พระเจ้าอาทิตราชว่า ขอพระองค์จงประพฤติธรรมปฏิบัติในพระราชชนกและพระชนนี จงประพฤติธรรมสังคหวิธีในหมู่พาหนะและพลนิกาย จงประทานอภัยในหมู่สัตว์มีเนื้อและนกเป็นต้น จงบำเพ็ญเทวตาพลี และเกื้อกูลสมณพราหมณ์เนืองนิตย์เถิด