พระราชบัญญัติระเบียบบรรดาศักดิ์
- พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ์ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระบรมราชโองการดำรัสเหนือเกล้าฯ สั่งว่าบรรดาศักดิ์ข้าราชการทหารแลพลเรือน ตามธรรมเนียมกรมศักดิ์เดิม ยังหาได้มีระเบียบเทียบเคียงกันเปนยุติไม่ จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตราพระราชบัญญัติระเบียบบรรดาศักดิ์ไว้เพื่อจะได้เปนระเบียบเรียบร้อยในที่เฝ้า แลในราชการอื่นๆ สืบไปดังนี้
- มาตรา ๑ บรรดาศักดิ์ข้าราชการฝ่ายพลเรือนให้มีระเบียบเปนลำดับกัน แลเทียบตรงกับบรรดาศักดิ์ข้าราชการฝ่ายทหารดังนี้ คือ
ชั้นที่ ๑ เสมอด้วยนายพล
- เอก
- โท
- ตรี
ชั้น ๒ เสมอด้วยนายพัน
- เอก
- โท
- ตรี
ชั้น ๓ เสมอด้วยนายร้อย
- เอก
- โท
- ตรี
๑ เสนาบดี๒ พระเจ้าประเทศราช
๑ เจ้าพระยาเทศาภิบาล
๒ เจ้าพระยาสุลต่าน
๓ เจ้าพระยานอกเสนาบดี
๑ พระยารองเสนาบดี ท.จ.
๒ พระยาจางวาง ท.จ.
๓ พระยาเทศาภิบาล
๔ เจ้าประเทศราช
๕ พระยาสุลต่าน
๑ พระยา ท.จ.
๒ พระยาจางวาง
๓ พระยาว่าราชการเมือง ท.จ.
๔ เจ้าอุปราช
๕ พระยาประเทศราช
๖ พระยารายามุดา
๑ พระยาเจ้ากรม
๒ พระเจ้ากรม
๓ ผู้ว่าราชการเมือง
๔ เจ้าราชวงษ์
๕ พระยาอุปราชเมืองประเทศราช
๖ พระรายามุดา
๑ พระปลัดกรม
๒ หลวงเจ้ากรม
๓ ผู้ช่วยเทศาภิบาล
๔ เจ้าบุรีรัตน
๕ เจ้าราชบุตร
๖ พระยาราชวงษ์เมืองประเทศราช
๗ พระผู้ช่วยราชการเมืองประเทศราช
๑ หลวงปลัดกรม
๒ ปลัดเมือง
๓ ยกรบัตรเมือง
๔ เจ้ามีสัญญาบัตร รองแต่ราชบุตร
๕ พระยาบุรีรัตนเมืองประเทศราช
๖ พระยาราชบุตร
๗ ผู้ว่าราชการเมืองขึ้น
๘ หลวงผู้ช่วยว่าราชการเมืองประเทศราช
๑ ผู้ช่วยในกระทรวง แลกรม
๒ ผู้ช่วยราชการเมือง
๓ ผู้ตรวจการในกองเทศาภิบาล
๔ นายอำเภอ (ตามพระราชบัญญัติปกครองท้องที่)
๕ พระยาเค้าสนาม
๖ ดาโต๊ะ
๑ นายเวร
๒ หลวงกรมการ
๓ ปลัดเมืองขึ้น
๔ พ่อเมือง
๕ ปังอุล
- มาตรา ๒ ต่อข้าราชการที่ได้รับพระราชทานสัญญาบัตรแล้ว จึงให้มีบรรดาศักดิ์เข้าในระเบียบตามพระราชบัญญัตินี้
- มาตรา ๓ เมื่อข้าราชการซึ่งมีบรรดาศักดิ์ชั้นเดียวกัน จะต้องเรียงลำดับกันให้กำหนดโดยลักษณดังนี้ คือ
- อย่างที่ ๑ ผู้ซึ่งได้ว่ากล่าวหรือเปนเจ้าน่าที่ในท้องที่ เปนใหญ่กว่าผู้มีบรรดาศักดิ์ชั้นเดียวกัน ซึ่งมาแต่ที่อื่น มีตัวอย่างดังเช่นผู้ว่าราชการเมือง บรรดาศักดิ์ชั้นเดียวกันหลายคนพร้อมกันอยู่ในเมืองใด เมื่อเรียงลำดับผู้ว่าราชการเมืองนั้นย่อมเปนใหญ่กว่าผู้ว่าราชการเมืองอื่น เพราะเหตุที่เปนผู้ว่าราชการท้องที่อันนั้น ถ้าหากว่าโดยลำดับอย่างที่ ๑ ยังไม่ยุติให้กำหนดต่อไปโดยนัยนี้ คือ
- อย่างที่ ๒ ข้าราชการมีบรรดาศักดิ์เสมอกันแต่ยศต่างกัน ให้ผู้มียศสูงเปนใหญ่กว่าผู้มียศต่ำ ตัวอย่างดัง ผู้มีบรรดาศักดิ์เปนชั้นเจ้ากรมผู้หนึ่งเปนพระยา แลผู้หนึ่งเปนพระ ให้พระยาเปนใหญ่กว่าพระ ถ้ากำหนดในอย่างนี้ไม่ยุติ ให้กำหนดต่อไปโดยนัยนี้ คือ
- อย่างที่ ๓ ข้าราชการทหารเปนใหญ่กว่าพลเรือนในบรรดาศักดิ์ชั้นเดียวกัน มีตัวอย่างดังในเมืองหนึ่ง มีผู้บัญชาการทหารบรรดาศักดิ์ชั้นนายพันโท แลผู้ว่าราชการเมืองนั้นก็มีบรรดาศักดิ์ชั้นที่ ๒ โท คือเสมอด้วยพันโทฉนี้ ผู้บัญชาการทหารย่อมเปนใหญ่กว่าผู้ว่าราชการเมือง เพราะเปนผู้ว่ากล่าวท้องที่เดียวกัน แต่ผู้หนึ่งเปนข้าราชการฝ่ายทหาร ถ้าหากว่ากำหนดโดยอย่างที่ ๓ ไม่ยุติ ให้กำหนดต่อไปโดยนัยนี้ คือ
- อย่างที่ ๔ ข้าราชการบรรดาศักดิ์เสมอกัน ให้ข้าราชการที่ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิศริยาภรณ์ชั้นสูง เปนใหญ่กว่าข้าราชการที่ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิศริยาภรณ์ชั้นต่ำ มีตัวอย่างดังเจ้ากรมมียศ เปนพระยาเหมือนกันทั้ง ๒ คน คนหนึ่งได้รับพระราชทานเครื่องราชอิศริยาภรณ์ชั้นที่ ๓ คนหนึ่งได้รับพระราชทานชั้นที่ ๔ ให้ผู้ที่ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิศริยาภรณ์ชั้นที่ ๓ เปนใหญ่กว่าผู้ได้รับพระราชทานชั้นที่ ๔ ถ้ากำหนดโดยนัยนี้ไม่ยุติ ให้กำหนดต่อไปโดยนัยนี้ คือ
- อย่างที่ ๕ ข้าราชการบรรดาศักดิ์เสมอกัน ให้ผู้ได้รับพระราชทานสัญญาบัตรชั้นนั้นก่อน เปนใหญ่กว่าผู้ที่ได้รับพระราชทานทีหลัง
อ้างอิง
[แก้ไข]- ราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๑๖ แผ่นที่ ๕๑ วันที่ ๑๙ มีนาคม รันตโกสินทร์ ศก ๑๑๗ น่า ๕๕๔