เหตุ ที่จะเกิดปัญหาเรื่องนี้ เนื่องมาจากความข้องใจที่ได้อ่านในพงศาวดารถึงเรื่องการศรีอยุธยาว่า เป็นเพราะที่กรุงศรีอยุธยากุ้งปลาชุมบ้าง เป็นเพราะเกิดโรคห่าขึ้นที่เมืองเดิมบ้าง ฯลฯ น่าจะมีความสำคัญอื่นในทางการเมือง และฐานที่ตั้งทางภูมิศาสตร์ของกรุงศรีอยุธยาดูก็เหมาะสำหรับที่จะปกครองอาณาจักรไทยในครั้งนั้นมากกว่าอย่างอื่น
ปัญหา การที่พระเจ้าอู่ทองมาสร้างกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานีนั้น เป็นเพราะกรุงศรีอยุธยาเป็นทำเลที่มีอาหารการกินอุดม และเพราะเกิดโรคห่าขึ้นที่เมืองอู่ทองเดิมเท่านั้นหรือ หรือว่า มีเหตุลึกลับอื่นทางการเมืองแฝงอยู่ เพราะพิจารณาดูฐานที่ตั้งภูมิศาสตร์ ดูจะเป็นเพราะความบังคับทางการเมืองมากกว่าอย่างอื่น
ตอบ เรื่องสร้างกรุงศรีอยุธยานี้ ในพงศาวดารทีพิมพ์ไว้แล้วฟังไม่ได้ ความหนึ่งที่ว่า พระเจ้าอู่ทองลงมาจากเมืองเทพนคร คิดดูผู้แต่งเห็นโลกเป็นเหนือสวนสราญรมย์มีปลามากก็ย้ายลงมาอยู่ ดูคล้าย ๆ กับว่า พลเมืองนั้นยัดใส่กระเป๋าลงมาได้ง่าย ๆ เหมือนของเล็ก ๆ น้อย ก็การอพยพพลเมืองนั้นเป็นเรื่องใหญ่ จะทำกันอย่างนั้นดูฟังยาก อีกความหนึ่งในพงศาวดารเหนือกว่า พระเจ้าอู่ทองหนีห่ามาจากเมืองสุพรรณ มีจริงอยู่เพียงมาแต่สุพรรณ และบางทีจะมีห่าด้วย แต่คงไม่ใช่ห่าเป็นเรื่องใหญ่ แต่เหตุที่มาตั้งกรุงศรีอยุธยานั้นมันมีอยู่อย่างหนึ่ง ไม่ใช่เรื่องเล็กน้อย เป็นเรื่องของการตั้งประเทศแข่งเมืองสุโขทัย จับตรงที่สามแพร่ง เพื่อจะบีบจมูกกรุงสุโขทัยทีเดียว การมาตั้ง ก็เพียรมาเป็นเวลาถึงสามสิบปี ไม่ใช่ของเร็ว ดูไม่ใช่เรื่องห่า เพราะเหตุไรคิดดูไม่ใช่ของง่าย แต่ก็ไม่เกินปัญญาคนนัก พอจะ
