จังหวัดสุพรรณบุรี เมื่อไปพักอยู่ที่บ้านสองพี่น้อง ได้ความจากพวกชาวบ้านว่า มีซากเมืองโบราณอยู่ในป่าใกล้กับบ้านจรเข้สามพันเมืองหนึ่ง เรียกกันว่าเมืองท้าวอู่ทอง ข้าพเจ้าจึงเลยไปดู เห็นเป็นเมืองเก่าแก่ด้วยโบราณวัตถุที่ยังมีเหลืออยู่แบบอย่างทันสมัยพระปฐมเจดีย์ ไล่เลียงชาวสุพรรณถึงเรื่องตำนานเมืองท้าวอู่ทอง เขาบอกความตามที่เล่ากันมาแต่ก่อนว่า เมื่อท้าวอู่ทองครองเมืองนั้น ห่าลงกินเมือง ท้าวอู่ทองจึงพาผู้คนอพยพหนีห่าไปตั้งกรุงศรีอยุธยา ข้าพเจ้าระลึกขึ้นถึงชื่อเมืองในศิลาจารึกของพระเจ้ารามคำแหงที่เรียกว่าเมืองสุพรรณภูมิ ก็คิดเห็นในขณะนั้นว่า คำสุพรรณภูมิเป็นภาษาบาลี ถ้าแปลเป็นภาษาไทยก็ตรงกับว่าอู่ทองนั้นเอง เพราะคำว่าอู่ในภาษาไทยหมายความได้สองอย่าง เป็นเปลที่เด็กนอนก็ได้ เป็นที่เกิดที่มี เช่น พูดกันว่า “อู่น้ำอู่เข้า” ก็ได้ ถ้าคำว่าอู่ทองเป็นชื่อเมือง คำที่เรียกว่าพระเจ้าอู่ทองก็หมายความแต่ว่าเป็นเจ้าเมืองอู่ทองเหมือนเช่นเราเรียกพระเจ้าเชียงใหม่ พระเจ้าน่าน มิใช่เพราะได้เคยบรรธมเปลทองดังเช่นกล่าวในหนังสือพระราชพงศาวดาร เรื่องที่ว่าพระเจ้าอู่ทองพาผู้คนหนีห่าไปนั้น พิจารณาดูพื้นที่ก็คิดเห็นเหตุ ด้วยเมืองอู่ทองตั้งอยู่ริมแม่น้ำเก่าที่ตื้นเขิน ยังมีสระขุดแต่โบราณสำหรับขังน้ำไว้ใช้ปรากฏอยู่ คงเป็นด้วยที่เมืองนั้นกันดารน้ำแล้วเลยเกิดโรคระบาด จึงต้องทิ้งเมืองอู่ทอง
