จำต้องแปรเปลี่ยนไปเสมอ ซึ่งเรียกว่า ทุกฺขํ ๑ อาการซึ่งไม่เป็นไปตามอำนาจบังคับบัญชาของใคร จึงแปรเปลี่ยนไปไม่คงทนอยู่ได้ ซึ่งเรียกว่า อนตฺตา ๑ อาการทั้ง ๓ นี้ย่อมย่ำยีห้ำหั่นล้างผลาญเบียดเบียนสังขารทั้งปวงอยู่ทุกขณะ มิได้ว่างเว้นสักครู่หนึ่งเลย ครั้นย่ำยีห้ำหั่นล้างผลาญเสร็จล่วงไปแล้ว จึงได้แสดงลักษณะให้ปรากฏเป็นเครื่องหมายไว้ เหมือนไฟที่เผาเชื้อให้ไหม้แล้วแสดงเถ้าให้ปรากฏเหลืออยู่ฉะนั้น เพราะฉะนั้น สังขารทั้งปวงที่ปรากฏเกิดขึ้นจึงได้ชื่อว่า เป็นทุกข์อยู่เสมอ ถึงใครจะเห็นว่า เป็นทุกข์หรือไม่ก็ตาม สมด้วยความแห่งคาถาซึ่งภาษิตของนางวชิราภิกขุนีว่า ทุกฺขเมว หิ สมฺโภติ ทุกฺขํ ติฏ ฐติ เวติ จ ทุกข์เท่านั้นเกิดขึ้น ทุกข์เท่านั้นตั้งอยู่และเสื่อมไป นาญฺญตฺร สมฺโภติ นาญฺญตฺร ทุกฺขา นิรุชฺฌติ นอกจากทุกข์ ไม่มีอะไรเกิด นอกจากทุกข์ ไม่มีอะไรดับ เพราะสิ่งใดที่เกิดปรากฏขึ้น สิ่งนั้นย่อมเป็นสังขาร และสังขารนั้นเมื่อเกิดขึ้นก็มีอาการทั้ง ๓ ซึ่งเป็นตัวทุกข์ประจำกำกับมาด้วยทีเดียว เหมือนดังไฟอันมีอาการร้อนประจำอยู่ฉะนั้น เมื่อสังขารเกิดขึ้น ชื่อว่า ทุกข์เกิดขึ้น เมื่อสังขารตั้งอยู่ ชื่อว่า
