แลกกับสิบสองชิ้นงาน เพื่อได้เงินนี้ คนงานต้องใช้เวลาสิบสองชั่วโมง นายทุนได้เงิน 30 เหรียญแลกกับงานสิบสองชิ้น ลบค่าวัตถุดิบและบำรุงรักษาไป 24 เหรียญ เหลือ 6 เหรียญ จ่ายค่าจ้าง 3 เหรียญและเก็บที่เหลือ 3 เหรียญเข้ากระเป๋า เหมือนตะกี้เลย! อย่างนี้คนงานก็ใช้แรงงานหกชั่วโมงให้ตัวเอง นั่นคือเพื่อทดแทนค่าจ้าง (หรือครึ่งชั่วโมงต่อชั่วโมงในสิบสองชั่วโมง) และอีกหกชั่วโมงให้นายทุน
โขดหินที่นักเศรษฐศาสตร์ที่เก่งที่สุดติดอยู่ ตราบใดที่เริ่มจากมูลค่าของแรงงาน หายไปในทันใดที่เราเปลี่ยนมาเริ่มจากมูลค่าของพลังแรงงาน พลังแรงงานในสังคมทุนนิยมปัจจุบันคือสินค้าเช่นเดียวกับสินค้าชนิดอื่น แต่เป็นสินค้าที่แปลกประหลาดอย่างยิ่ง ความแปลกประหลาดได้แก่การเป็นแรงสร้างมูลค่า แหล่งของมูลค่า และมากไปกว่านั้น หากจัดการอย่างดี การเป็นแหล่งของมูลค่าที่มากกว่าที่ตัวเองมี ในสภาพการผลิตปัจจุบัน พลังแรงงานของมนุษย์ใช่เพียงผลิตมูลค่าในหนึ่งวันมากกว่าที่ตัวเองมีและมีราคา แต่ด้วยการค้นพบทางวิทยาศาสตร์แต่ละครั้ง ด้วยสิ่งประดิษฐ์ทางเทคนิคใหม่ ๆ ผลผลิตส่วนเกินต่อวันก็เพิ่มขึ้นเหนือต้นทุนรายวัน ทว่าผลคือ เวลาทำงานต่อวันที่กรรมกรใช้ผลิตมูลค่าเทียบเท่าค่าจ้างของเขาจะสั้นลง และในทางกลับกัน เวลาทำงานที่เขาต้องทำให้เปล่ากับเหล่านายทุนจะยาวนานขึ้น
และนี่เองคือโครงสร้างทางเศรษฐกิจของสังคมสมัยใหม่ทั้งมวล: ชนชั้นแรงงานเป็นผู้ผลิตมูลค่าแต่เพียงผู้เดียว เพราะมูลค่าเป็นเพียงการแสดงออกอีกรูปแบบหนึ่งของแรงงาน สังคมทุนนิยมปัจจุบันตั้งให้การแสดงออกนี้เป็นแรงงานอันจำเป็นทางสังคมซึ่งมีอยู่ในสินค้าชิ้นหนึ่ง แต่มูลค่าเหล่านี้ที่คนงานผลิตไม่ตกเป็นของคนงาน
