ประชุมพงศาวดาร/ภาคที่ 10/ภาคผนวก
< ประชุมพงศาวดาร | ภาคที่ 10
คำที่แปลกกับภาษาไทยใต้
| ก | |
| กระอูบคำ | ผะอบทอง |
| กั้ง | กั้น |
| กานกุง | เปนคำพูดควบกับคำว่า รุ่งเรือง |
| ก๎วี | ราวี |
| กุมฟุย | อุ้ม, กอด |
| ก่นก้าน | พัง, ชำรุด |
| กองงาย | เวลาเช้า ๕ โมง (๕ นาฬิกาก่อนเที่ยง) |
| กองแลง | เวลาบ่าย ๕ โมง (๕ นาฬิกาก่อนเที่ยง) |
| กวม | กรวม, สวม, ครอบ |
| กวย | กระทอ |
| เกียน | พรม |
| เกิ้ง | ฉัตร์, ร่ม |
| เกากุม | ควบคุม |
| ก้ำ | ด้าน, ข้าง, ฝ่าย |
| ข | |
| ขวัก | เชี่ยว, น้ำเชี่ยว |
| ขา | เขา, ใช้แทนคนจำนวนมากตั้งแต่ ๒ ขึ้นไป |
| ขาง | เหล็กกะทะที่ย่อยทำดอกไม้ไฟ |
| ข๎วี | ดอกไม้ไฟชนิดกรวด |
| แขบคำ | ริมขลิบทอง |
| โขง | ประตูป่า, โค้ง, ซุ้ม |
| ข่ม | บังคับ |
| ข่วง | บริเวณ, ลาน, น่าพระลาน, สนาม |
| เขือ | สอง |
| ไข | เปิด |
| ค | |
| คจา, คชา | แพนั่งร้าน, (คือ ไม้ไผ่ผูกเปนห้างขึ้นไปทำการที่สูง) |
| คีน | ส่วน, เปนส่วน |
| คือ | คู |
| คุ้ม | คุม, หมู่บ้านหมู่ ๑, บ้านอยู่ในปกครองอัน ๑ |
| โคบ | ควบ, ไล่, ควบม้า |
| เคียด | โกรธ |
| เค้า | ต้น |
| เคาะลม | เกลี้ยกล่อม, แทะโลม, พูดเกาะแกะ |
| คำ | ทองคำ |
| คำปิว | ทองคำเปลว |
| ง | |
| ง้วย | เอี้ยว, สบัด, เหวี่ยง |
| เงี่ยง | แง่, ชะง่อน |
| จ | |
| จังโก | พานแว่นฟ้า |
| จา | เจรจา, พูด, กล่าว |
| จิม | ใกล้ |
| จิง | จึง |
| จุ | ถึง, ตลอด, กระทั่ง |
| จุ้ม | แพนก, พวก |
| แจ่ง | เหลี่ยม, มุม, แพร่ง |
| จน | ทน, สู้ |
| จอมแซว | เปนคำพูดควบกับคำว่า จอมเขา |
| จ้อม | แคบ |
| เจี้ย | กระดาด |
| เจียง | เดือนยี่ |
| จำโรง | ไม้โพธิ์ |
| ช | |
| ชะกิน | เสื่อ |
| เช่น | ชั่ว, ชั่ววงษ์ |
| ช้อย | เล็ก, สุด, น้อย |
| เชียงแซ่ | เปนคำพูดเสิรมท้ายของคำว่า เวียง |
| ซ | |
| ซ้าย | เอนไป |
| เซิ่ง | ซึ่ง |
| ด | |
| ดา | พร้อม, ประดา |
| ดินกี่ | อิฐ |
| ดอย | ภูเขา |
| ต | |
| ต่า | ตะกร้า |
| ต่าว | กลับ |
| ตื้อ | สังขยาเครื่องนับซึ่งเกินกว่าแสนขึ้นไป |
| ตุ๊ | พระสงฆ์ |
| ตูดซ้าย, ทูตซ้าย | เวลาราวบ่าย ๑ โมง |
| ตูบ | กระท่อม, ทับ |
| เต็ง | เปนสร้อยของคำว่า "ข่มเหง" เช่นเราพูดว่า "เข่มเหงคะเนงร้าย" |
| ต้นปูน | ต้นกัลปพฤกษ์, ต้นไม้เงิน, ต้นไม้ทอง |
| ตอง | ตรง, ซื่อ |
| ถ | |
| ถบอบ | บัว (อย่างเรียกว่า บัวคว่ำ บัวหงาย) |
| ถาบ | ตราบ, ตราบเท่า |
| แถ | เวลาเกือบจะเที่ยง |
| เถียงไร่ | ห้างไร่ |
| ท | |
| ทวาย | ทาย, ทำนาย |
| ทาบผง | เปนคำพูดควบกับ หยุดยา ดู ย |
| ท่าว | ซวนไป, เซไป, ล้ม |
| ทวย | ตาม, ติดตาม |
| เทือะ | เถิด, เถอะ, ที, เทอญ |
| ธ | |
| ธุง | ธง |
| น | |
| หน่าง | ข่ายดักสัตว์ |
| นาว | เนา, เลา, เปนเลา ๆ |
| น้ำต้น | คนโทดิน |
| ป | |
| บำเริน | บำเรอ, จำเริญ |
| ใบไร | ใบไทร |
| ป | |
| ประตูหิ้งน้อย | ประตูเล็กซึ่งมีศาลเทพารักษ์, ประตูช่องกุฎิ |
| ปลาฝา | ปลากระเบน |
| ปาย | ปลาย, เศษ |
| ป่าว, ปกป่าว, ปกเติน | ป่าวร้อง, โฆษนา, บอกกล่าว, บอกเตือน |
| ปืนลองชน | ชื่อปืนชนิด ๑ |
| ปุ้น, โป้น | พุ้น, โพ้น, โน้น |
| แป้น | กระดาน |
| แปง | แปลง, สร้าง, แต่ง |
| โปดพัง | เปิดพัง, เพิกถอน |
| ปง | ปลง, อนุญาต |
| ป่อ | ก่อ, สร้าง |
| ป๊อย | คำเดียวกับ พอย ดู พ |
| ผ | |
| ผ่อ | มอง, มองดู |
| เผือ | ข้า |
| ฝ | |
| ฝักฝาง | ฝักเพกา |
| พ | |
| พึศเพิงกลัว | พิฦกพึ่งกลัว |
| แพ้พ่อ | เปนคำพูดกลับ คือ พ่อแพ้, (อย่างใช้ว่า แพ้ฟัน, แพ้ผม) |
| พ่อง | พวก, เหล่า |
| พอย | พลอย, อัศจรรย์, อนารถ, พิศวง, ปาฏิหาร |
| ฟ | |
| ฟื้น | แขงเมือง, คือ กลับเปนขึ้น, มีฤทธิมีเดชขึ้น |
| ม | |
| มะเด็ง | กะดึง, ระฆัง |
| มัก | รัก, ปราถนา |
| มักว่า | เหมาะว่า, คือว่า |
| ม้าง, ม้างเพ | ล้าง, ทำลาย, ทั้งหมด |
| หมากทัน | พุดทรา |
| หมากป๊าว | มะพร้าว |
| มืดตืด | เวลาตั้งแต่ย่ำค่ำไป |
| เม็ง | ใช้เปนสร้อยของดิดถี เช่น เพ็งเม็งวันสุกร์ |
| ม่วน | เพราะ, ไพเราะ |
| เมี้ยน | หมด, สิ้น, ที่สุด, เก็บ ก็ว่า |
| เมือ | ไป |
| ย | |
| ยัง | ซึ่ง, อนึ่ง ใช้เปนคำถามว่า "อะไร" แต่สำเนียงพูดค่อนข้างเปนอักษรสูง คือ "หยัง" |
| หยุดยา | เยียวยา, ซ่อมแซม, รักษา |
| เยียะ | ทำ |
| เยื่อง | อย่าง |
| ร | |
| รา | ข้า, เรา, ใช้แทนคนจำนวนมากตั้งแต่ ๒ ขึ้นไป |
| รวด | เร็ว, รีบ |
| เริน | รอ |
| ล | |
| ลาง | ทาง, (ไม่ใช่ชื่อหนทาง เปนคำต่อ อย่างใช้กันว่า ทางด้านโน้น, ทางด้านนี้) |
| หลิด | ลำดับเครือญาติต่อจากเหลน |
| ลิด, ลิดเท | ถาง, เกลา, (อย่างลิดไม้) |
| หลี้ | ลำดับเครือญาติต่อจากหลิด |
| หลี | จริง, จริง ๆ, แท้ |
| หลุ | ทะลุ, พัง |
| ลุน | หลัง, ภายหลัง |
| แล่นศึก | เล่นศึก, รบศึก |
| หลอน | ลอบ, แอบ, เบา, สิ่งที่แรกมีขึ้น, สิ่งที่แรกปรากฎ |
| ลองตีน | รองตีน, รองท้าว, เกือก |
| ลวด | เร็ว, รีบ |
| เลิก | ฦก |
| แหลว | เหยี่ยว |
| ว | |
| เวียก | การงานต่าง ๆ |
| ส | |
| สะเด็น | กระเด็น, ตก |
| สตาย, สทาย | ปูนเครื่องก่อสร้างที่ประสมแล้ว |
| สะโตก | โต๊ะ, โตก |
| สะเอง | สายรัด, สอิ้ง |
| สีนาด | ปืนเล็ก |
| สุบ | สรวม, ครอบ |
| สู | เจ้า, ท่าน |
| สู่วัน | ทุกวัน |
| สู่คน | ทุกคน |
| ส่วย | ฝ่าย, ส่วน |
| เสี้ยง | สิ้น |
| ห | |
| หัน | เห็น |
| หั้น | นั้น |
| หาง | ชาด, |
| ห้าง, ห้างดา | จัดแจง, ตระเตรียม, จัดพร้อม |
| หื้อ | ให้ |
| อ | |
| อะม๊อก | ปืนใหญ่ |
| อ้าย | พี่ |
| อุบหนวด | ตลับขี้ผึ้ง |
| แอ่ว | เที่ยว |
| เอื้อน | อยุด |
| เอิ้น | เรียก |
| อั่ว | ไส้กรอก |
| ฮ | |
| แฮฺ | แพร, ผ้าแพร |
| ฮอด | ถึง |
| ฮอม | ลำธาร |
| ฮวยมนต์ | ร่ายมนต์, เศก |
| ฮำ | ม้วน หรือพับ, แต่ไม่ใช่กิริยา เปนคำแทนชื่อ เช่นเราพูดว่า ผ้าแพร ๑ ม้วน ผ้าขาว ๑ พับ |
ชื่อปีที่ใช้ในหนังสือเล่มนี้
| ไจ๊ | ชวด | |
| เป๊า | ฉลู | |
| ยี่ | ขาล | |
| เม้า | เถาะ | |
| สี | มะโรง | |
| ไซ้ | มะเส็ง | |
| ซง้า | มะเมีย | |
| เม็ด | มะแม | |
| สัน | วอก | |
| เล้า | ระกา | |
| เสร็จ | จอ | |
| ไก | กุญ |
ชื่อศกที่ใช้ในหนังสือเล่มนี้
| กาบ | เอกศก | |
| ดับ | โทศก | |
| รวาย | ตรีศก | |
| เมิง | จัตวาศก | |
| เบิก | เบญจศก | |
| กัด | ฉอศก | |
| กด | สัปตศก | |
| ลวง | อัฏฐศก | |
| เต่า | นพศก | |
| กา | สัมฤทธิศก |
วิธีนับปี ทางไทยเหนือเอาศกไว้น่า เช่น ปีชวด เอกศก ใช้ว่า "กาบไจ๊" ปีฉลู โทศก ใช้ว่า "ดับเป๊า" ดังนี้เปนต้น แลใช้นับศึกตามอย่างข้างจีน มิได้รับศกตามจุลศักราช จุลศักราชที่เราใช้กันอยู่ ตัวเลขท้ายตรงกับศกเสมอ เช่น ปี...เอ⟨ก⟩ศก ตัวเลขท้ายจุลศักราชต้องเปน ๑ มิได้เปลี่ยนเปนอื่นเลย ส่วนในหนังสือเล่มนี้ เพราะเหตุที่ใช้นับศกอย่างข้างจีน แลใช้จุลศักราชอย่างไทย ศกจึงมิได้ตรงกับเลขตัวท้ายของจุลศักราช เช่น กาบ... มิได้ตรงกับ ๑
