สมบัติของผู้ดี/ผู้วายชนม์

• คุณแม่เขียน กุลวัลลกี
• ชาตะ พ.ศ. ๒๔๒๐
• มรณะ พ.ศ. ๒๕๐๕

ประวัติย่อของแม่

แม่เขียนเป็นบุตรนายเขียว นางพี เกิดที่ตำบลถนนตก เมื่อวันอาทิตย์ ขึ้น ๗ ค่ำ เดือน ๑๑ ปีฉลู ตรงกับวันที่ ๑๔ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๒๐ อายุราว ๑๑–๑๒ ขวบ บิดามารดานำถวายไว้แด่พระราชชชายา เจ้าดารารัศมี ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และแม่ได้อาศัยอยู่ในพระบรมมหาราชวังเรื่อยมา เมื่อราวต้นปี พ.ศ. ๒๔๓๘ พระราชชายาทรงปลูกฝังให้มีเหย้าเรือนด้วยเข้าพิธ๊สมรสกับนายสังวาลย์ กุลวัลลกี จึงได้กราบทูลลาออกมาอยู่กินกับสามีในที่ดินบ้านเรือนซึ่งพระราชชายา เจ้าดารารัศมี โปรดเกล้าฯ ประทานให้เป็นสิทธิ์ แม่มีลูกคนเดียว คือ ข้าพเจ้า

แม่ดำเนินชีวิตแม่เจ้าเรือนมาด้วยการอุปถัมภ์เลี้ยงดูบรรดาเด็กหญิงอายุรุ่นราวคราวเดียวกับลูก ซึ่งพระราชชายารวบรวมมอบให้มาอยู่กินที่บ้านเพื่อหัดดนตรีตั้งวงมโหรีขึ้น มีนายสังวาลย์ กุลวัลลกี เป็นครู โดยที่แม่เคยเป็นชาววังมานาน การอบรมและปกครองลูกศิษย์ของพ่อจึงเป็นไปอย่างที่แม่เคยประพฤติชินกับจรรยามารยาทของผู้อยู่ใกล้ชิดกับเจ้านายชั้นสูงฝ่ายใน ตราบจนกระทั่งพ่อวายชนม์ไปเมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๔ ต่อจากนั้น แม่ก็ใช้ชีวิตอยู่กับบ้าน ช่วยดูแลเลี้ยงหลาน ๆ ตลอดมา จนกระทั่งถึงแก่กรรมด้วยโรคชราโดยความสงบเมื่อวันที่ ๑๑ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๐๕ ที่บ้านเลขที่ ๒๙๗ ซอยรามบุตรี พระนคร สิริอายุได้ ๘๔ ปี ๓ เดือน กับ ๒๘ วัน

โดยที่ข้าพเจ้าเลื่อมใสในจรรยามารยาทของแม่ โดยเฉพาะการรำลึกถึงพระคุณของพระราชชายา ดารารัศมี อยู่เป็นนิจ ในโอกาสทำฌาปนกิจครั้งนี้ สามีข้าพเจ้าเห็นควรพิมพ์ "สมบัติของผู้ดี" ของท่านเจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี เป็นเครื่องชำร่วยในงานนี้ หวังว่า ถ้าแม่ทราบด้วยญาณวิถีใด ๆ คงจะมีความยินดี

สาย บุณยมานพ

• กรุงเทพฯ
• วันที่ ๒๕ มีนาคม ๒๕๐๕