สองฝ่ายฟ้าอิก ด้วยเมืองพวนอยู่ใกล้ชิดติดกับแดนญวน เรื่องต้นตำนานส่วนท้องที่ในสมัยเมื่อก่อนจะเกิดศึกฮ่อมีเนื้อความดังแสดงมา
ยังมีเรื่องตำนานอันว่าด้วยพวกชาวเมืองในแดนสิบสองจุไทยกับแดนเมืองพวนอิกส่วน ๑ ในท้องที่เหล่านั้น พวกชนชาติไทยตั้งภูมิลำเนาอยู่โดยมากก็จริง แต่ยังมีชนชาติอื่นอิก คือ พวกข่า ชาติ ๑ พวกข่านี้เปนเชื้อสายพวกขอมเดิม เมื่อไทยลงมาชิงได้ดินแดน ก็ได้พวกขอมในท้องที่ไว้เปนเชลย พวกเชื้อสายขอมซึ่งเรียกว่า ข่า จึงเปนคนสำหรับพวกไทยใช้สอยสืบมาจนเปนประเพณีในเมืองหลวงพระบาง นอกจากพวกข่า ยังมีเชื้อสายพวกจีนซึ่งอพยบหลบหนีมาแต่ครั้งพวกเม่งจูได้เปนใหญ่ในเมืองจีน แต่เมื่อมาอยู่ทางนี้แล้ว มานิยมต่างกันไป จึงกลายไปเปน ๒ พวก ๆ ๑ อยู่สมรสปะปนกับพวกไทย ลูกหลานที่เกิดมาพูดภาษาไทยแลประพฤติเปนไทย คงรักษาขนบธรรมเนียมจีนอยู่แต่บางอย่าง จีนอิกพวก ๑ เที่ยวอยู่ตามภูเขาแต่ลำภังพวกของตน ไม่ปะปนกับพวกไทย ครั้นนานมา จึงได้นามว่า แม้ว แล เย้า เปนต้น ยังพวกญวนอิกพวก ๑ ซึ่งอพยพหนีภัยมาครั้งเกิดขบถในเมืองญวนเมื่อตอนปลายสมัยครั้งกรุงศรีอยุธยาเปนราชธานีในสยามประเทศนี้ ก็มาอยู่ปะปนกับพวกไทยทางเมืองพวนจนเกิดเชื้อสายสืบมา เพราะเหตุที่ชาวเมืองปะปนเปนเชื้อสายหลายชาติ แลทำเลท้องที่ก็อยู่ในระหว่างประเทศใหญ่ พวกชาวสิบสองจุไทยกับชาวเมืองพวนจึงไปมาค้าขายกันกับเมืองจีน เมืองญวน แลเมืองไทยในราชอาณาเขตรสยาม คุ้นเคยกับทุกฝ่ายด้วยกัน
