มนุษย์จำพวกที่เรียกกันว่า "ฮ่อ" นี้ เรามักเข้าใจกันแต่ก่อนว่า เปนชนชาติหนึ่งต่างหาก เมื่อครั้งปราบฮ่อคราว พ.ศ. ๒๔๑๘ พระยามหาอำมาตย์ (ชื่น กัลยาณมิตร) จับได้ฮ่อส่งลงมายังกรุงเทพฯ มีเสียงกระซิบนินทากันว่า พระยามหาอำมาตย์จับเจ๊กส่งลงมาลวงว่าฮ่อ เพราะผู้ทนินทานั้นหารู้ความจริงไม่ว่า ฮ่อมันก็เจ๊กนั่นเอง เปนแต่พวกไทยทางฝ่ายเหนือไม่เรียกว่า เจ๊ก เขาเรียกว่า ฮ่อ มาแต่โบราณ แม้ในหนังสือพระราชพงศาวดารซึ่งกล่าวถึงเรื่องจีนตีเมืองพม่าเมื่อตอนก่อนศึกอะแซหวุ่นกี้ ก็เรียกว่า ฮ่อ ตามคำไทยข้างฝ่ายเหนือ บางทีคำที่เรียกว่า ฮ่อ นี้ ชั้นเดิมทีเดียวจะหมายความว่า พวกมงโคลที่ได้เปนใหญ่ในเมืองจีนครั้งราชวงศ์หงวน ฤๅมิฉะนั้น จะหมายความว่า พวกเม่งจูที่ได้เปนใหญ่ในเมืองจีนครั้งราชวงศ์ไต้เชง เรียกให้ผิดกับจีนก็อาจจะเปนได้ แต่ในชั้นหลังมา พวกชาวลานช้างแลลานนาในมณฑลภาคพายัพเรียกบรรดาเจ๊ก (ทั้งจีนแลเม่งจู) ที่ลงมาทางบกแต่ฝ่ายเหนือว่า ฮ่อ ตามอย่างโบราณ เรียกพวกเจ๊กที่ขึ้นไปจากกรุงเทพฯ ว่า จีน ฤๅ เจ๊ก ตามคำชาวกรุงเทพฯ จึงชวนให้ชาวกรุงเทพฯ เข้าใจว่า ฮ่อเปนชนชาติหนึ่งต่างหาก
พวกฮ่อที่มารบกับไทยนั้น ที่จริงเปนจีนแท้ทีเดียว เดิมจีนพวกนั้นเปนขบถ เรียกพวกของตนว่า "ไต้เผง" หมายจะชิงเมืองจีนจากอำนาจพวกเม่งจู เกิดรบพุ่งกันในเมืองจีนเปนการใหญ่หลวง ในที่
