บรมมหาศรีสุริยวงษ์ถามคำให้การ พิมพ์อยู่ในหนังสือราชกิจจานุเบกษา ปีชวด จุลศักราช ๑๒๓๘ (พ.ศ. ๒๔๑๙) เรื่อง ๑ คำให้การของกอยี่ หัวน่าฮ่อ ซึ่งเข้ามาอ่อนน้อมต่อเจ้าพระยาสุรศักดิมนตรี (เจิม แสง-ชูโต) เมื่อปีจอ จุลศักราช ๑๒๔๘ (พ.ศ. ๒๔๒๙) ยังไม่ได้ลงพิมพ์เรื่อง ๑ ความทั้ง ๒ ฉบับยุติต้องกันบ้าง ขาดเหลือผิดกันบ้าง ข้าพเจ้าจะลองเก็บเนื้อความมาแสดงพอให้ทราบเค้าเงื่อนบ้าง
เดิม เมื่อราวปีชวด พ.ศ. ๒๔๐๖ ในรัชกาลที่ ๔ กรุงรัตนโกสินทร มีจีนพวก ๑ เป็นขบถต่อพระเจ้ากรุงจีน หัวน่าเปนชาวมณฑลกังไส เรียกชื่อว่า ง่ออาจง มีสมัคพรรคพวกประมาณหมื่นเศษ ใช้ธงเหลืองเปนสำคัญให้ผิดกับพวกเมืองลาวกายซึ่งใช้ธงดำ เราเรียกกันว่า ฮ่อธงเหลือง พวกฮ่อธงเหลืองยกกองทัพตีหัวเมืองชายแดนจีนมาจนในแดนญวน กองทัพจีนเมืองเสฉวนกับกองทัพญวนเมืองตังเกี๋ยจึงสมทบกันยกไปรบพวกฮ่อ ๆ แตก ง่ออาจง หัวน่า ตายในที่รบ พวกฮ่อธงเหลืองจึงหนีไปรวบรวมกันอยู่ที่เมืองชันเทียนอันเปนเมืองพวกแม้วอยู่บนเขาข้างชายแดน ยกน้องชายง่ออาจงขึ้นเปนหัวน่า เรียกว่า "ปวงนันซี" มีไพร่พลประมาณ ๕๐๐๐ คน ต่อมา ปวงนันซีคุมสมัคพรรคพวกเที่ยวปล้นสดมบ้านเล็กเมืองน้อยทั้งในแดนจีนแลแดนญวน จีนกับญวนยกกองทัพสมทบกันมารบอิกครั้ง ๑ ปวงนันซีตีแตกไป แต่นั้น พวกฮ่อก็มีใจกำเริบ ยกเปนกองทัพเที่ยวตีบ้านเมืองหาผลประโยชน์ แห่งใดต่อสู้ ถ้าแพ้ฮ่อ ๆ ก็เก็บริบทรัพย์สมบัติ จับผู้คนที่เปนหัวน่าฆ่าเสีย เอาลูกหลานบ่าวไพร่ไปใช้สอยเปนพรรคพวก ผู้ที่มี
