โพธิสัตว์ ๕๕๐ ชาติ, รูปพระโพธิสัตว์ที่สร้างครั้งนั้นจะเป็นอย่างไร ไม่มีใครรู้ จนเมื่อพระยาโบราณราชธานินทร์ อุปนายกราชบัณฑิตยสถาน ให้ขุดขนดินและอิฐหักกกากปูนแต่งวัดพระศรีสรรเพ็ชญ์ในพระราชวังกรุงศรีอยุธยา จึงพบรูปพระโพธิสัตว์เหลือไฟไหม้หมกอยู่ในนั้น ได้เอามาเรียบเรียงรักษาไว้ในพิพิธภัณฑสถานนี้ ยังมีของในห้องนี้ที่ประหลาดยิ่งกว่านั้นขึ้นไปอีกสิ่งหนึ่ง พึ่งขุดพบที่พงตึกในแขวงจังหวัดราชบุรีเมื่อสองปีมาแล้ว เป็นตะเกียงฝีมือฝรั่งครั้งสมัยโรมันทำด้วยทองสัมฤทธิ์ เหตุใดตะเกียงโรมันจึงมาอยู่ที่พงตึก ยังคิดไม่เห็น ถึงกระนั้น ก็เป็นหลักฐานในทางพงศาวดารแสดงว่าประเทศนี้ได้มีการคมนาคมเกี่ยวข้องกับยุโรปมาแล้วกว่าพันปี ส่วนโบราณสถานที่สำคัญในกระบวรแบบอย่างและฝีมือช่างนั้น จะยกตัวอย่างดังเช่นวิหารพระพุทธชินราชที่เมืองพิษณุโลก เป็นวิหารโบราณคงบริบูรณ์ตามรูปแบบเดิมซึ่งสร้างแต่ครั้งกรุงสุโขทัยอยู่แห่งเดียว ถ้าไม่มีวิหารหลังนี้เหลืออยู่ ก็จะไม่มีใครอาจรู้ได้ว่าซวดทรงวิหารครั้งพระร่วงเป็นอย่างไร ของประหลาดกว่านั้นยังมีอีกสิ่งหนึ่ง คือ โบราณสถานที่ก่อด้วยอิฐแต่สมัยเมื่อขอมเป็นใหญ่ ดังเช่นพระเจดีย์ธาตุพนมที่แขวงจังหวัดนครพนม ปราสาทระแงงในแขวงจังหวัดสุรินทร์ และปราสาทที่วัดกำแพงใหญ่ในแขวงจังหวัดขุขันธ์ เป็นต้น ฝีมือก่ออิฐสนิทไม่มีรอยปูนสอเลย มักกล่าวกันว่า ก่อด้วยอิฐดิบ เสร็จแล้ว
