ธิบดีนับถือว่า เป็นหมอ ขอออกไปรักษาโรคแต่ก่อน บัดนี้ ไปเมื่อเดือน ๑๐ ได้กลับเข้ามาถึงเมืองพระตะบอง ณ วัน ๗ ๑๓ ฯ ๑๒ ค่ำ แจ้งความว่า พระยารัตนาวิเศษออกไปอยู่ ณ เมืองอุดงมีไชย ๒๖ วัน ได้ถามอาการที่พระยาพระเขมรเสมอทุกวัน ณ วัน ๕ ๔ฯ ๑๒ ค่ำ พระยาพระเขมรว่า อาการทรุดหนักลง รุ่งขึ้น ณ วัน ๖ ๕ฯ ๑๒ ค่ำ[1] องค์สมเด็จพระหริรักษารามมหาอิศราธิบดีถึงแก่พิราลัย องค์พระนโรดมพรหมบริรักษามหาอุปราช พระยาพระเขมร รักษาศพไว้ในหีบ แล้วได้เกณฑ์ไพร่รักษาป้อมประตูเชิงเทินค่ายเมืองอุดงมีไชยไว้มั่นคง จึ่งมีพระบรมราชโองการดำรัสว่า ถ้าองค์สมเด็จพระหริรักษารามมหาอิศราธิบดีถึงแก่พิราลัยจริงดังข่าวซึ่งได้ฟังมา องค์พระนโรดมพรหมบริรักษามหาอุปราช องค์พระหริราชดนัยไกรแก้วฟ้า พระยาพระเขมร ก็คงจะบอกเข้าไป ณ กรุงเทพฯ แต่ครั้งนี้ ราชการบ้านเมืองของเขมรเป็นทัพศึกอยู่กับญวน องค์พระนโรดมกับพระยาพระเขมรจะคิดอ่านป้องกันรักษาบ้านเมืองประการใดกระมัง จึ่งยังไม่ได้ช่องเวลาทำใบบอกส่งเข้าไป แลข่าวนี้ ทรงพระราชดำริเห็นว่า พระยารัตนาวิเศษเป็นหมอ ได้ออกไปอยู่ที่เมืองอุดงมีไชย เข้ามาแจ้งความที่ข้าหลวงเมืองพระตะบองดังนี้ ดูก็เห็นเป็นข่าวแน่นอน ก็ควรจะเชื่อฟังได้ บัดนี้ ทรงพระราชวิตก มีความอาลัยเสียดายองค์สมเด็จพระหริรักษารามมหาอิศราธิบดียิ่งนัก จึ่งโปรดเกล้าฯ ให้นายไตรภักดี นายเวร กรมพระตำรวจในขวา รีบเชิญศุภอักษรฉบับนี้ตามมาให้ทันจมื่นทิพย์เสนา ให้จมื่นทิพย์เสนา หลวงจินดารักษ์ นายไตรภักดี รีบออกไปฟังข่าวองค์สมเด็จพระหริรักษารามมหาอิศราธิบดี และข่าวราชการทางเมืองญวน เมืองเขมร เข้าไปให้ถ้วนถี่แน่นอน ให้องค์พระนโรดมพรหมบริรักษามหา
- ↑ ตรงกับวันที่ ๑๙ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๔๐๓
