เกิดอะไรขึ้นบ้างในการแลกเปลี่ยนระหว่างนายทุนกับแรงงานรับจ้าง?
กรรมกรแลกพลังแรงงานได้ปัจจัยการยังชีพมา แต่นายทุนแลกปัจจัยการยังชีพแล้วได้แรงงานไป กิจกรรมการผลิตของกรรมกร พลังสร้างสรรค์ที่คนงานใช้ทดแทนสิ่งที่บริโภคไป และใช้มอบมูลค่าให้แรงงานสะสมมีมากว่าที่เคย กรรมกรได้เศษเสี้ยวหนึ่งของปัจจัยการยังชีพที่มีอยู่แล้วมาจากนายทุน ปัจจัยการยังชีพนี้แก่เขาแล้วมีไว้สำหรับอะไร? สำหรับการบริโภคในทันที ทว่าทันทีที่บริโภคปัจจัยการยังชีพ มันสูญไปไม่อาจหวนคืนมา เว้นแต่จะใช้เวลาที่ปัจจัยเหล่านี้ผดุงชีพไว้มาผลิตปัจจัยการยังชีพครั้งใหม่ มาสร้างมูลค่าใหม่ทดแทนมูลค่าที่สูญไปในการบริโภคด้วยแรงงานของตัว แต่พลังการผลิตซ้ำอันประเสริฐนี้เองที่กรรมกรยกให้นายทุนแลกกับปัจจัยการยังชีพ เหตุฉะนี้ เขาเสียมันไปเพื่อตัวเขาเอง
ยกตัวอย่าง กรรมกรผู้หนึ่งทำงานทั้งวันในนาของเกษตรกรผู้หนึ่งแลกกับหนึ่งเหรียญ และจึงสร้างผลตอบแทนให้เขาได้สองเหรียญ เกษตรกรไม่เพียงได้คืนมูลค่าที่มอบแก่แรงงานรายวันไป แต่ได้ถึงสองเท่า ดังนั้น เขาบริโภค
