หนึ่งเหรียญที่ให้กรรมกรรายวันไปได้ดอกผลอย่างงาม พลังแรงงานของกรรมกรรายวันที่ซื้อมาด้วยหนึ่งเหรียญ สร้างผลผลิตจากดินได้มูลค่าสองเท่า ได้สองเหรียญจากหนึ่งเหรียญ ในทางตรงข้าม กรรมกรรายวันผู้นี้ได้มาหนึ่งเหรียญชดเชยพลังการผลิตของเขา ผลอันที่เพิ่งยกให้เกษตรกรไป ซึ่งเขาเอาไปแลกกับปัจจัยการยังชีพ ปัจจัยการยังชีพที่บริโภคไปไม่ช้าก็เร็ว หนึ่งเหรียญนั้นจึงบริโภคไปในสองลักษณะ——อย่างเกิดผลในส่วนของนายทุน เพราะแลกกับพลังแรงงาน ซึ่งนำพามาซึ่งสองเหรียญ; อย่างไม่เกิดผลในส่วนของคนงาน เพราะแลกกับปัจจัยการยังชีพ ซึ่งจะหายสาบสูญ เอามูลค่ากลับมาดังเดิมได้ด้วยการแลกเปลี่ยนกับเกษตรกรเหมือนเดิมเท่านั้น ทุนจึงสันนิษฐานแรงงานรับจ้าง แรงงานรับจ้างสันนิษฐานทุน ทั้งสองเป็นเงื่อนไขของกันและกัน ทั้งสองให้กำเนิดซึ่งกันและกัน
คนงานในโรงงานฝ้ายผลิตแต่สินค้าฝ้ายจริงหรือ? เปล่า เขาผลิตทุน เขาผลิตมูลค่าซึ่งรับหน้าที่ใหม่มาบัญชางานของเขาเอง และสร้างมูลค่าใหม่ขึ้นด้วยการนี้
ทุนทวีตัวได้ด้วยการแลกเปลี่ยนตัวเองกับพลังแรงงานเท่านั้น ด้วยการปลุกชีพแรงงานรับจ้าง พลังแรงงานของกรรมกรรับจ้างแลกเปลี่ยนตัวเองกับทุนได้ด้วยการเพิ่มทุนเท่านั้น ด้วยการเสริมกำลังแก่อำนาจอันเป็นนายทาสของตัว การเพิ่มทุน จึงเป็นการเพิ่มกรรมาชีพ กล่าวคือชนชั้นแรงงาน
และเหตุนั้น กระฎุมพีและผองพวกนักเศรษฐศาสตร์ยืนยันว่าผลประโยชน์ของนายทุนและกรรมกรนั้นเป็นสิ่งเดียวกัน และแท้จริงแล้วก็เป็น! คนงานจะตายหากทุนปล่อยให้ว่าง
