คนงานจะยิ่งเกิดมามากขึ้น มวลมหาทาสผู้พึ่งพิงทุนก็จะยิ่งขยายตัว
เราจึงเห็นว่าแม้ในสถานการณ์ที่ยินดีที่สุดสำหรับชนชั้นแรงงาน คือการเติบโตอย่างรวดเร็วที่สุดของทุน ไม่ว่าชีวิตวัตถุสภาพของคนงานจะพัฒนาขึ้นเท่าใด ก็ไม่ได้กวาดล้างความเป็นปรปักษ์ระหว่างผลประโยชน์ของเขากับผลประโยชน์ของนายทุน กำไรและค่าจ้างเป็นดังเดิม เป็นสัดส่วนผกผัน
ถ้าทุนเติบโตเร็ว ค่าจ้างอาจเพิ่ม แต่กำไรของทุนจะเพิ่มเร็วกว่าอย่างไม่ได้สัดส่วน สถานภาพทางวัตถุของคนงานดีขึ้น แต่แลกด้วยสถานภาพทางสังคมของเขา ช่องว่างทางสังคมที่แยกเขาจากนายทุนแบะอ้า
สุดท้าย การกล่าวว่า “สภาวะที่ยินดีที่สุดสำหรับแรงงานรับจ้างคือการเติบโตอย่างรวดเร็วที่สุดของทุนการผลิต” คืออย่างเดียวกับว่า: ยิ่งชนชั้นแรงงานทวีคูณและเสริมอำนาจอันเป็นปรปักษ์ต่อตน——ความมั่งคั่งของอีกพวกซึ่งปกครองชนชั้นนั้น—— ยิ่งรวดเร็วเท่าใด สภาวะที่มันให้ตรากตรำทับทวีความมั่งคั่งกระฎุมพีและเสริมอำนาจทุนจะยิ่งน่ายินดี จึงอิ่มเอมพร้อมใจหลอมโซ่ทองคำล่ามตนให้ชนชั้นกระฎุมพีใช้ลากจูง
การเติบโตของทุนการผลิตและการขึ้นค่าจ้าง พวกนี้หลอมรวมกันแยกไม่ได้เพียงนั้นอย่างที่นักเศรษฐศาสตร์กระฎุมพีกล่าวยันเชียวหรือ? เราอย่าไปเชื่อคำพูดเขาง่าย ๆ เรามิบังอาจเชื่อแม้นจะว่ายิ่งทุนอิ่มหนำแล้วจะยิ่งปรนเปรอบ่าวทาส ชนชั้นกระฎุมพีเขารู้มากเกิน เขาทำบัญชีไว้ละเอียดเกินกว่าจะไปมีอคติแบบเดียวกับพวกเจ้าศักดินาที่ชอบโอ้อวดความโอ่อ่าของข้าทาสบริวาร เงื่อนไขต่อการมีอยู่ของชนชั้นกระฎุมพีบังคับให้ต้องทำบัญชีอย่างรอบคอบ
