ส่วนกรรมกรที่รับจ้างในโรงงานผลิตเครื่องจักรก็มีบทบาทเป็นแต่เพียงเครื่องจักรที่แสนจะโง่เขลาเคียงข้างเครื่องจักรที่เฉลียวฉลาด
แต่แทนที่จะเป็นผู้ชายที่โดนไล่ออกเพราะเครื่องจักร โรงงานอาจจ้างเด็กสามคนกับผู้หญิงอีกหนึ่งคนแทน! ค่าจ้างของชายคนนั้นไม่พอเลี้ยงเด็กสามคนกับผู้หญิงหนึ่งคนหรือ? ค่าจ้างขั้นต่ำก็พออนุรักษ์และสืบสานเผ่าพันธุ์แล้วไม่ใช่หรือ? วาทกรรมขวัญใจกระฎุมพีพวกนี้พิสูจน์อะไรเล่า? ใช่อื่นใดนอกจากว่าคราวนี้เราสูญชีวิตคนงานไปมากกว่าเก่าสี่เท่าเพื่อหาเลี้ยงครอบครัวแรงงานหนึ่งเรือน
สรุปว่า: ยิ่งทุนการผลิตเติบโต ยิ่งขยายการแบ่งงานและการใช้เครื่องจักรกล ยิ่งการแบ่งงานและการใช้เครื่องจักรกลขยายตัว การแข่งขันระหว่างคนงานยิ่งสูง ค่าจ้างยิ่งต่ำลงไปด้วยกัน
มากกว่านั้น ชนชั้นแรงงานจะถูกเกณฑ์มาจากชนชั้นที่สูงขึ้นไปในสังคม ผู้ประกอบการธุรกิจขนาดย่อม ผู้กินดอกจากทุนขนาดเล็ก จะตกตะตอนลงไปกองรวมกับชนชั้นแรงงาน และพวกเขาจะไม่เหลืออะไรให้ทำนอกเสียจากชูมือไปพร้อมกับคนงาน ด้วยประการนี้ ดงลำแขนที่เหยียดชี้ฟ้า อ้อนวอนของานทำไป ยิ่งรกยิ่งดก ยิ่งซูบยิ่งเหี่ยว
ชัดเจนว่ากิจการขนาดย่อมไม่มีทางรอดในการต่อสู้ ซึ่งเงื่อนไขความสำเร็จอันดับแรกคือการผลิตในระดับที่ใหญ่ขึ้นเรื่อย ๆ ชัดเจนว่ากิจการขนาดย่อมไม่มีทางเป็นกิจการขนาดใหญ่ได้ในเวลาเดียวกัน
ที่ดอกเบี้ยทุนลดลงในอัตราส่วนเดียวกับที่มวลและจำนวนทุนเพิ่มขึ้น
