ถูกลงสี่เท่า ในสภาพแวดล้อมน่าโปรดปรานเช่นนี้ ไม่แปลกที่อุตสาหกรรมอังกฤษซึ่งทำงานด้วยไอน้ำสามารถแผ่ขยายอำนาจอิทธิพล แลกด้วยอุตสาหกรรมในประเทศที่ใช้แรงงานมือ แต่ประเทศอื่นเขานิ่งดูดาย ศิโรราบรับการเปลี่ยนแปลงที่ลดทอนเขาเหลือเพียงแขนขาดำนาทำไร่ให้อังกฤษ ผู้เป็น “โรงงานของโลก” อย่างนั้นหรือ?
ต่างประเทศไม่มีใครทำเช่นนั้นเลย ฝรั่งเศสบังอุตสาหกรรมอยู่หลังม่านกำแพงเมืองจีนของภาษีคุ้มครองและข้อห้ามกว่าสองร้อยปี และสัมฤทธิ์ความหรูหราและรสนิยมที่เหนือกว่าในแบบที่อังกฤษมิบังอาจแม้แสร้งท้าทาย สวิตเซอร์แลนด์ภายใต้การค้าเสรีสมบูรณ์แบบครอบครองอุตสาหกรรมที่สำคัญพอตัวซึ่งคู่แข่งอังกฤษมิบังอาจแม้จะแตะต้อง เยอรมนีด้วยพิกัดอัตราศุลกากรที่เสรียิ่งกว่ามหาประเทศใด ๆ บนแผ่นดินใหญ่สามารถพัฒนาอุตสาหกรรมได้รวดเร็วยิ่งกว่าอังกฤษ และด้วยสงครามกลางเมืองปี 1861 อเมริกาต้องหันมาพึ่งทรัพยากรของตนอย่างกะทันหัน และต้องหาปัจจัยมาสนองอุปสงค์สินค้าประดิษฐกรรมนานาชนิดโดยฉับพลัน และสามารถด้วยการสร้างอุตสาหกรรมในประเทศเป็นของตนเองเท่านั้น อุปสงค์ช่วงสงครามยุติพร้อมสงคราม แต่อุตสาหกรรมใหม่ยังอยู่ และต้องเจอกับคู่แข่งอังกฤษ สำนึกว่าประชาชาติสามสิบห้าล้านคน ที่เพิ่มขึ้นสองเท่าในสี่สิบปีเป็นอย่างมาก เพียบพร้อมด้วยทรัพยากรมหาศาล แวดล้อมด้วยประเทศเพื่อนบ้านที่จะทำเกษตรเป็นหลักไปต่ออีกหลายปี สำนึกว่าสินค้าบริโภคหลักในชาตินั้นมี “เทพลิขิต” ที่จะเป็นอิสระจากอุตสาหกรรมต่างชาติ และที่จะเป็นเช่นนั้นทั้งในยามสันติและยามสงคราม สำนึกเหล่านี้ในอเมริกาสุกงอมแล้วจากสงคราม ครั้นแล้วอเมริกาก็ตั้งกำแพงภาษี
