ข้ามไปเนื้อหา

หน้า:Kotmai Mueang Thai 1882 vol 1.pdf/16

จาก วิกิซอร์ซ
หน้านี้ได้พิสูจน์อักษรแล้ว
15
พระธรรมสาตร

ทีนี้ จักวิสัชนาซึ่งมูลคดีซึ่งสาขะคดีตามคำภีรพระธรรมสาตรมีพระบาฬีดังนี้ ๚ ตัตถะอัฎถาทะวิธาวุตตา มูละสาขัปปะเภทะโต มูลัฏาทวิธาวุตตา สาขัตถา จะ อเนกะธาอัดถา อันว่าอรรถคดีทั้งหลาย วุตตา อันมโนสาราจาริยกล่าว ตัตถะคัณเฐ ในคำภีรพระธรรมสาตรนั้น มูลสาขัปปะเภทะโต โดยประเภทมูลอรรถแลสาขอรรถ มูลัตถา อันว่ามูลคดี อาจาริเยนะ อันมะโนสาราจาริย วุตตา กล่าว ทะวิธา ด้วยประการสอง สาขัตฏา อันว่าสาขะคดี อาจาริเยนะ อันว่ามะโนสาราจาริย วุตตา กล่าว อะเนกะธา ด้วยประการเปนอันมาก แลมูลคดี ๒๐ ประการนั้นมีพระบาฬีดังนี้ ๚ อักขะทัสสาทะสัญเจวะ วิวาทาเอกุณติงสะ ทุพพิธาปิจะมูลลัฏา อาจาริเยนะกิติตา ๚ แปลเนื้อความว่า มูลัตถา อันว่ามูลคดีทั้งหลาย ทุพิธาปิจะ มีสองประการ อักขะทัสสาจะ คือมูลคดีแห่งผู้พิภาคษาแลตระลาการก็ดี ทะสะ มี ๑๐ ประการ วิวาทาจะ คือมูลคดีแห่งบุทคลอันเกิดวิวาทกันก็ดี เอกุณติงสะ มี ๒๙ ประการ อาจาริเยนะ อันมะโนสาราจิรย กิตติตา สำแดงไว้ อิติ ด้วยประการดังนี้ แลมูลคดีแห่งผู้พิภาคษาแลตระลาการ ๑๐ ประการนั้นมีบาฬีในพระธรรมสาตรว่า อินทะภาโส ธัมมานุญโญ สักขิจะสักขิเฉทโก อัญญะมัญญะปะฏิภาโส ปฏิภาณัญจะเฉทะโก อัฏฏะคาโหอัฏฏะกูโฎ ทัณโทโจทะกาเฉทะโก อักขทัสสาทะสัญเจวะ เอเตมูลาปกิติตา ๚ แปลว่า เอเตมูลา อันว่ามูลคดีทั้งหลายนี้ อักขทัสสา คือมูลคดีแห่งผู้พิภาคษาแลตระลาการ ทะสัญเจวะ ๑๐ ประการ อินทภาโส คือลักษณแห่งหลักอินทภาษประการ ๑ ธัมมานุญโญ คือลักษณพระธรรมนูญปรการ ๑ สักขีจะ คือลักษณแห่งพยานประการ ๑ สักขิเฉทโก คือลักษณตัดพยาน ๑ อัญญะมัญญะปฏิภาโส คือลักษณแก้ต่างว่าต่างกันประการ ๑ ปฏิภาณัญจะเฉทะโก คือลักษณตัดสำนวนประการ ๑ อัฏฏะคาโห คือลักษณรับฟ้องได้มิได้ประการ ๑ อัฏฏะกูโก