ข้ามไปเนื้อหา

โคลงโลกนิติ/5

จาก วิกิซอร์ซ
แม่แบบผิดพลาด: มีการลบช่องที่ไม่ได้ใช้ออก โปรดเติมกลับเข้าไป (โปรดดูเอกสารกำกับแม่แบบ)
แม่แบบผิดพลาด: มีการลบช่องที่ไม่ได้ใช้ออก โปรดเติมกลับเข้าไป (โปรดดูเอกสารกำกับแม่แบบ)

โคลงโลกนิติ ฉบับศิลาจารึกวัดพระเชตุพนฯ


 
ก ¿ · ด ๔๐๑ (๑๖๓) · ว ¿
ช้างสาร หกศอกไซร้ เสียงา
งูเห่า กลายเป็นปลา อย่าต้อง
ข้าเก่า เกิดแต่ตา ตนปู่ ก็ดี
เมียรักนอนร่วมห้อง อย่าไว้วางใจ ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๐๒ · ว ¿
เพื่อนกิน สิ้นทรัพย์แล้ว แหนงหนี
หาง่าย หลายหมื่นมี มากได้
เพื่อนตาย ถ่ายแทนชี- วาอาตม์
หากยากฝากผีไข้ ยากแท้จักหา ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๐๓ · ว ¿
ไป่เห็นน้ำ หน้าด่วน ชวนกัน
ตัดกระบอก แบ่งปัน ส่วนไซร้
ไป่เห็นรอก อวดขัน มือแม่น
ขึ้นน่าไม้ ไว้ให้ หย่อนแท้เสียสาย ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๐๔ · ว ¿
ชายเฉกเท้าหน้าคช เคียงความ เทียบแฮ
หญิงเล่ห์เชิงหลังยาม คลาดเคลื่อน
การกิจคิดงามตาม สุดแต่ ผัวนา
เมียมิ่งเหมือนด้ายร้อย สอดเคล้าตามเข็ม ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๐๕ · ว ¿
เมียใดใจดุร้าย ริษยา
กินเติบใช้เชิงตา เฉิดช้อย
มักเที่ยวสู่คฤหา แห่งท่าน นะพ่อ
แม้ว่ามีบุตรร้อย หนึ่งไซร้มละเสีย ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๐๖ · ว ¿
ปุยนุ่นเบาชั่งเพี้ยง ทำเนา นะพ่อ
คนที่เบาความเบา กว่านั้น
หนักหินมั่นคงเขา ควรนับ หนักนา
ไป่เท่าหนักแน่นกลั้น อดถ้อยทรชน ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๐๗ · ว ¿
ลามกประเทศทั้ง ทุรมิตร
อีกตระกูลเผ่าชิด ชั่วร้าย
ภรรยาทาสทุรจิต จำพวกนี้พ่อ
ควรบุทคลพึงผ้าย ผ่อนลี้หลีกหนี ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๐๘ · ว ¿
นกรอดหลุดบ่วงแล้ว ราวสาม คาบนา
ชีหลีกหลายอาราม เร่เร้น
สตรีเตร่จิตตาม ชายสี่ สามแฮ
อย่าประมาทใช่เหล้น มากด้วยมายา ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๐๙ · ว ¿
ทวยใดมิตรล่อล้าง หลายที แล้วพ่อ
ขืนจักก่อไมตรี เสพส้อง
ผู้นั้นนับว่ามี ชนม์ชีพ ไฉนนา
เหมือนแม่อัสดรท้อง แก่ใกล้ความตาย ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๑๐ · ว ¿
อ่อนหวานมานมิตรล้น เหลือหลาย
หยาบบ่มีเกลอกราย เกลื่อนใกล้
ดุจดวงศศิฉาย ดาวดาษ ประดับนา
สุริยส่องดาราไร้ เมื่อร้อนแรงแสง ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๑๑ · ว ¿
นักบวชบ่มักน้อย พินาศ ศีลนา
กษัตริย์สันโดษขาด ที่ไท้
งามเมืองแม่อายอาตม์ อับทรัพย์ สินแฮ
หญิงเผ่าเว้นอายไซร้ สุดร้ายฤๅงาม ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๑๒ · ว ¿
ทรมานมิตรด้วยไป่ พูดกับ เขานา
ผจญหมู่โจรจำขับ เฆี่ยนไซร้
ตัดเมียไป่มอบทรัพย์ สมบัติ ให้แฮ
ร้อนราคจริตให้ โภชน์น้อยพึงกุญช์ ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๑๓ · ว ¿
เรือนไร้บุตรสืบซั้น ทรัพย์มอด หมดแฮ
บ่อบ่มีฝนขอด ค่นน้ำ
พฤกษชาติปราศจากยอด ยืนอยู่ ไฉนนา
ปากไป่มีสัจซ้ำ เสื่อมสิ้นแก่นสาร ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๑๔ · ว ¿
เทศใดภัยพ้องพาธ พาลสรรพ์ สัตว์นา
สัปปุรุษสีหราชผัน อื่นย้าย
กาโฉดทุรชนฉกรรจ์ กาจจิต นี้พ่อ
มันมักสู่เทศร้าย อยู่ใต้โดยวิสัย ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๑๕ · ว ¿
เห็นภัยใหญ่แต่ช้า จักถึง ตนแฮ
ปราชญ์ย่อมผันผ่อนพึง หลบลี้
ภัยใดด่วนโดนตรึง ตราติด ตัวนา
ใจปราชญ์ปราศแสยงชี้ เช่นหล้าแลไศล ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๑๖ · ว ¿
เมืองใดไร้ราชทั้ง ปราชญ์สดับ ก็ดี
อีกตระกูลมีทรัพย์ สิ่งให้
หนึ่งไร้นทีกับ ขุนแพทย์
ภัยมากเมืองนั้นไซร้ ท่านห้ามอย่าเนา ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๑๗ · ว ¿
แม่เหมือนข้าศึกทั้ง บิดร · ด ้วยแฮ
เหตุบ่สอนบุตรสอน เมื่อน้อย
ครั้นใหญ่ไป่งามอร ออกที่ ประชุมนา
เยียเยี่ยงยางเจ่าจ้อย จับมั้วหมู่หงส์ ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๑๘ · ว ¿
หมากพลูปูนไป่ป้าย บราง รสนา
แกงบ่เจือเกลือจาง จืดกล้ำ
ไร้ทรัพย์สิ่งสำอาง จักโอ่ งามฤๅ
ใช่ปราชญ์ปริศนาล้ำ ลึกแก้ฤๅงาม ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๑๙ · ว ¿
ชุมนุมฤดูสี่ไซร้ สรัทกาล ใหญ่นา
เมียที่งามเป็นประธาน ทั่วหน้า
บุตรชายเชษฐกุมาร นับใหญ่ ยิ่งแฮ
ล้ำโลกสี่ทิศอ้า เอกเบื้องอุดร ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๒๐ · ว ¿
บุตรใดครุ่นครุ่นสร้าง กองกรรม
ชื่อว่ามารดาทำ เที่ยงพร้อง
ส่ำศิษย์บ่เกรงยำ เยียบาป
โดยโลกย์โวหารร้อง เรียกแท้ครูทำ ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๒๑ · ว ¿
มักเมาหมดสัจถ้อย เจรจา
แรงโลกละอายหา ห่อนได้
มักเนื้อหน่ายกรุณา เป็นเที่ยง
บรรพชิตหญิงอยู่ใกล้ แกล่สิ้นศีลแสวง ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๒๒ · ว ¿
คนยากอยากภักษ์เคี้ยว ของแพง
คนโรคบำราศแรง ร่านปล้ำ
คนโฉดอวดสำแดง ธรรมเทศ- นานา
สามเหล่าเขานี้ก้ำ กึ่งบ้ากลกัน ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๒๓ · ว ¿
รักบุตรสิไป่ให้ พากเพียร
ปราศจากวิทยาเรียน เริ่มร้าง
พ่อเหมือนศัตรูเบียน บุตรอีกเล่านา
แม่ดั่งไพรีล้าง ลูกให้เสียสกนธ์ ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๒๔ · ว ¿
เมียดีดุจทาสรู้ การเรือน รอบแฮ
อายแก่สามีเหมือน ดั่งน้อง
เป็นที่ปรึกษาเตือน ดัดดุจ มาดายนา
ยามเมื่อผัวเคืองข้อง อดกลั้นกลัวเกรง ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๒๕ · ว ¿
โสนัขสุนัขพ้อง พบกัน
มันย่อมแสยะยิงฟัน ปากแห้
เฉกเช่นหมู่พาลผัน พะพวกพาลนา
ร้ายต่อร้ายร่าแต้ ต่างกล้าอวดแข็ง ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๒๖ · ว ¿
คับอกออมอยู่ได้ โดยหวัง
คับแคบเคียงคนชัง อยู่ช้ำ
คับจิตเจ็บประนัง เนายากยิ่งแฮ
แค้นคับเข็ญใจล้ำ เร่งร้อนฤๅเสบย ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๒๗ · ว ¿
อย่าปองสิ่งแก้วไป่ ควรปอง
เขาบ่ตรึกอย่าตรอง ตริบ้า
เร่งคิดคิดแต่ของ ควรคิด นะพ่อ
การที่ศูนย์เปล่าอ้า อย่าได้ควรปอง ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๒๘ · ว ¿
ผจญคนมีศักดิ์ด้วย หมอบกราบ
ผจญท่วยทรพลทาน แจกให้
เสมออาตม์จักทรมาน ชอบอด ออมแฮ
ผจญหมู่ข้าศึกไซร์ ล่อเลี้ยวลวงประหาร ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๒๙ · ว ¿
โลภรู้เรียนมากสิ้น ศิลปศาสตร์
ยามจักปองไป่อาจ กล่าวได้
ผู้นี้นับว่าปราชญ์ ฦาชื่อ ไฉนนา
กล่าวบ่ฉานเฉกใบ้ บอกข้อความฝัน ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๓๐ · ว ¿
คนพาลพวกหนึ่งน้ำ ใจหาญ
รู้ว่าตนเป็นพาล กระด้าง
พวกนี้วัจนาจารย์ จัดใช่ พาลพ่อ
นับว่าปราชญ์ได้บ้าง เพื่อรู้สึกตน ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๓๑ · ว ¿
ใครรักย่อมว่าเพี้ยง พงศ์พันธุ์
ใครชอบชิดชอบชมฉัน เพื่อนไว้
ใครเลี้ยงรักษาครรภ์ คือแม่ ตนนา
ใครดับดำฤษณ์ได้ ชื่อชู้เมียสม ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๓๒ · ว ¿
คบปราชญ์เปรียบเสพอ้อย เอมใจ
กินแต่ปล้องปลายไป ตราบต้น
คบคนโหดหื่นไหล เหลวจืด จางแฮ
แหนงหนึ่งอ้อยกัดร้น แต่ต้นตลอดปลาย ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๓๓ · ว ¿
เมตตาเตือนจิตให้ คนหวัง พึ่งนา
แรงเคียดคนหน่ายชัง ทั่วหน้า
ทานเป็นยอดยายัง เกียรติยศ ยิ่งแฮ
ตระหนี่กลกำพร้า พรากผู้สมาคม ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๓๔ (๒๕๕) · ว ¿
มักคร้านฤๅรอบรู้ วิทยา
ความรู้ถ่อยสินหา ไป่ได้
ไร้ทรัพย์อับผู้มา เป็นเพื่อน
ญาติมิตรไป่มีไซร้ สุขร้างแรมโรย ฯ
 
 
ก ¿ · ด ๔๓๕ (๖๐) · ว ¿
มณฑกทำเทียบท้าว สีหะ
แมวว่ากูพยัคฆะ คาบเนื้อ
นกกระจอกมีมานะ ว่ายิ่ง ครุฑนา
เชิญใจมีข้าเกื้อ หยิ่งหยิ้งแสนทวี ฯ
 

โคลง บทบรรทัดล่างจากนี้ ไม่มีในฉบับสมเด็จฯ กรมพระยาเดชาดิศร (ศิลาจารึกวัดพระเชตุพนฯ) แต่พบในฉบับกรมวิชาการและในหนังสือแบบเรียน (ฉบับคัดลอก)

แยกไว้เพื่อให้ง่ายต่อการตรวจและเขียนเพิ่ม และรอให้ผู้เขียนท่านอื่นต่อยอดและเพิ่มบทความขยับขยายเป็นส่วนย่อย หวังให้ครบถ้วนตามฉบับประชุมโคลงฯ

 
ก ∞ · ด - (๑๖๘) ว๑๗๐
รสหวานในโลกนี้ มีสาม
หญิงรูปบริสุทธิ์งาม อีกอ้อย
สมเสพรสกลกาม เยาวโยค
หวานไป่ปานรสถ้อย กล่าวเกลี้ยงไมตรี
 
 
ก ∞ · ด - (๑๘๐) · ว ¿
นารีเสาวภาครูป เป็นทรัพย์
ชายมีความรู้สรรพ ทรัพย์ได้
พราหมณ์รู้เวทยานับ ว่าทรัพย์ พราหมณ์นา
ภิกษุเกิดทรัพย์ไซร้ เพื่อรู้ธรรมา ฯ
 
 
ก ∞ · ด - (๑๗๘) · ว ¿
พญากลัวข้าศึก เบียดเบียน
ชี้บ่เล่าเรียนเขียน อ่านไซร้
ชาวนาละความเพียร คร้านเกี่ยว การนา
ทั้งสามสิ่งนี้ให้ โทษแท้สาธารณ์ ฯ
 
 
ก ∞ · ด - · ว ¿
ชาติ เกิดรูปพร้อม อาการ
ชรา ร่างสาธารณ์ เหี่ยวแห้ง
พยาธิ บันดาล ต่างต่าง
มรณะ กาแร้ง แย่งยื้อกันกิน ฯ
 
 
ก ¿ · ด - · ว ¿
ทำดีดีส่งให้ เห็นผล
ทำชั่วชั่วก็ดล ชั่วให้
ชั่วดีดุจตราตน ตีบอกไว้นา
ใครชั่วใครดีไซร้ สืบได้ด้วยกรรม
 
โคลง บทบรรทัดบนนี้ ไม่มีในฉบับสมเด็จฯ กรมพระยาเดชาดิศร (ศิลาจารึกวัดพระเชตุพนฯ)

 
ก - · ด - · ว ๐
สารสืบฉบับสิ้น เสร็จสนอง
ชำระเรื่องคงของ เก่าแท้
ผิดเพี้ยนเปลี่ยนแปลงลอง ลิขิต เดิมนา
ล้วนโอวาทปราชญ์แท้ ถี่ถ้วนควรถนอม ฯ
 

ดูเพิ่ม

[แก้ไข]
โคลงโลกนิติ · นำ · ๑-๑๐๐ · ๑๐๑-๒๐๐ · ๒๐๑-๓๐๐ · ๓๐๑-๔๐๐ · ๔๐๐- · ส่งท้าย