โคลงโลกนิติ/3

by สมเด็จฯ กรมพระยาเดชาดิศร

วิกิพีเดีย

วิกิพีเดีย มีบทความเรื่อง:

โคลงโลกนิติ

โคลงโลกนิติ ฉบับศิลาจารึกวัดพระเชตุพนฯ

• โคลงนำ, บท ๑ - ๑๐๐
• บท ๑๐๑ - ๒๐๐
• บท ๒๐๑ - ๓๐๐
• บท ๓๐๑ - ๔๐๐
• บท ๔๐๐ ขึ้นไป, โคลงส่งท้าย

---

ก ¿ · ด ๒๐๑ · ว ¿
๏ มีเงินให้ท่านกู้	ไปนา
ศิลปศาสตร์ฤๅศึกษา	เล่าไว้
มีเมียอยู่เคหา	ไกลผ่าน
สามลักษณะนี้ใกล้	แกล่แม้นไป่มี ฯ
ก ¿ · ด ๒๐๒ · ว ¿
๏ สบพบคนเคลิ้มอย่า	เจรจา
ลาภอยู่ไกลอย่าหา	ใคร่ได้
มีลูกโฉดปัญญา	ยากจิต ตนนา
เมียมิตรร้ายอย่าใกล้	อยู่เพี้ยงขันที ฯ
ก ¿ · ด ๒๐๓ · ว ¿
๏ ไร้สิ่งสินอับแล้ว	ปัญญา
อีกญาติวงศ์พงศา	บ่ใกล้
คนรักย่อมโรยรา	รสรัก กันแฮ
พบแทบทางทำใบ้	เบี่ยงหน้าเมินหนี ฯ
ก ¿ · ด ๒๐๔ · ว ¿
๏ อย่าเรียนเพียรคิดค้น	ขุดของ
อย่าตริตรึกนึกปอง	บ่อนเหล้น
อย่าเรียนเวทมนตร์ลอง	สาวสวาท
แปรธาตุหนึ่งพึงเว้น	สี่นี้เบียนตน ฯ
ก ¿ · ด ๒๐๕ · ว ¿
๏ รักมิตรสุภาพไซร้	สมรมิตร
รักเผ่าพงศาสนิท	ซื่อไซร้
รักหญิงอย่าพึงคิด	สินอ่อย เอานา
รักสัตย์ศีลจักได้	สุขแท้ทางสวรรค์ ฯ
ก ¿ · ด ๒๐๖ · ว ¿
๏ รักทรัพย์อย่ายิ่งด้วย	วิชา
สว่างอื่นเท่าสุริยา	ห่อนได้
ไฟใดยิ่งราคา	เพลิงราค ฤๅพ่อ
รักอื่นหมื่นแสนไซร้	อย่าสู้รักธรรม ฯ
ก ¿ · ด ๒๐๗ · ว ¿
๏ มีมิตรจงรอบรู้	รักสนิท
ดุจอุทรเดียวชิด	ชอบหน้า
ความขำเงื่อนงำปิด	ปัดเป่า
ท่านว่ามิตรนี้อ้า	เอกล้ำเหลือดี ฯ
ก ¿ · ด ๒๐๘ · ว ¿
๏ เมียท่านพิศพ่างเพี้ยง	มารดา
ทรัพย์ท่านคืออิฐผา	กระเบื้อง
รักสัตว์อื่นอาตมา	เทียมเท่า กันแฮ
ตรองดั่งนี้จักเปลื้อง	ปลดพ้นสงสาร ฯ
ก ¿ · ด ๒๐๙ · ว ¿
๏ คนใดใจส่างสิ้น	ความอาย
ความสัตย์เสื่อมกระจาย	จากแท้
มานะเจ็บอายหาย	หมดเนตร
สิ่งสี่มีพร้อมแล้	เล่ห์เพี้ยงเดียรฉาน ฯ
ก ¿ · ด ๒๑๐ · ว ¿
๏ คนใดมีสัตย์ทั้ง	มานะ
ความเจ็บยังไป่ละ	หนึ่งบ้าง
ความอายบ่สละ	จากจิต
แม้ตกต่ำไร้ร้าง	ห่อนผู้ดูแคลน ฯ
ก ¿ · ด ๒๑๑ · ว ¿
๏ คนใดฟังอรรถแล้ว	บ่ขวาย- ขวนนา
บ่ตริตรึกนึกหมาย	มั่นไว้
บ่ถามไต่อุบาย	เติมต่อ
ปราชญ์ว่าผู้นั้นไซร้	ใช่เชื้อเมธา ฯ
ก ¿ · ด ๒๑๒ · ว ¿
๏ คนใดทรงสัตย์สร้าง	ศีลา
ไป่เคียดขึ้งหึงสา	สัตว์ไซร้
น้ำจิตคิดกรุณา	เนืองนิจ
คนดั่งนี้จัดได้	ชื่อเชื้อปรีชา ฯ
ก ¿ · ด ๒๑๓ · ว ¿
๏ คนใดละพ่อทั้ง	มารดา
อันทุพพลชรา	ภาพแล้ว
ขับไล่ไม่มีปรา-	นีเนตร
คนดั่งนี้ฤาแคล้ว	คลาดพ้นไภยัน ฯ
ก ¿ · ด ๒๑๔ · ว ¿
๏ คนใดเอมโอชด้วย	เจรจา
เห็นแก่เฒ่าพฤฒา	ถ่อมไหว้
สรรเสริญทั่วโลกา	มนุษย์ นี้นา
ปรโลกพู้นจักได้	สู่ฟ้าเมืองแมน ฯ
ก ¿ · ด ๒๑๕ · ว ¿
๏ คนใดด่าโคตรเค้า	ตระกูล
ถือว่าตนทรัพย์มูน	มั่งขั้ง
ดูหมิ่นหมู่ประยูร	พงศ์เผ่า
เป็นที่ติเตียนทั้ง	ทั่วท้องโลกา ฯ
ก ¿ · ด ๒๑๖ · ว ¿
๏ ชายใดเร่คบค้า	นารี
เสพสุรายินดี	บ่อนเหล้น
นกไก่สกาตี	มือต่อ พนันนา
คนดั่งนี้ฤๅเว้น	จากเบื้องฉิบหาย ฯ
ก ¿ · ด ๒๑๗ · ว ¿
๏ คนใดถ่อยจากรู้	วิชา
หญิงรูปร้ายกิริยา	โฉดด้วย
บรรพชิตบ่รักษา	ศีลขาด
สามสิ่งนี้ชื่อม้วย	ชีพสิ้นสุดสกล ฯ
ก ¿ · ด ๒๑๘ · ว ¿
๏ คนร้ายมักชอบร้าย	ราคี
สอนสั่งสิ่งความดี	บ่ได้
ดุจเกลือทอดนที	ศูนย์เปล่า
เสพที่ชั่วเชือนไซร้	ทราบแจ้งใจมัน ฯ
ก ¿ · ด ๒๑๙ · ว ¿
๏ สอนคนหีนชาติช้า	โฉดเฉา
ฝนตกเจิมจอมเขา	หลั่งหลุ้ม
คนดีสั่งสอนเอา	โอวาท
กลกะมะออมน้ำอุ้ม	อิ่มได้โดยใจ ฯ
ก ¿ · ด ๒๒๐ · ว ¿
๏ เผ่าพาลพวกไป่รู้	คุณคน
มันยอมหาเหตุผล	ขุดไค้
สมบัติสี่สากล	โกยกอบ ให้แฮ
ฤๅอาจยังมันให้	เกิดแย้มยินดี ฯ
ก ¿ · ด ๒๒๑ · ว ¿
๏ ได้สินทรัพย์เพื่อค้า	ขนหงส์
เลี้ยงชีพช้ายืนยง	อยู่แล้ว
ภายหลังโลภไป่ตรง	ใจต่อ
ถอนทั่วตัวหงส์แคล้ว	คลาดสิ้นเสื่อมทอง ฯ
ก ¿ · ด ๒๒๒ · ว ¿
๏ แม่น้ำคุ้งคดเคี้ยว	ควรจร
เหล็กคดทำเคียวรอน	ไร่เข้า
ไม้กระทดกระทำทอน	ทุกที่ กงนา
คนคดดั่งคูถเหน้า	บ่ต้องการงาน ฯ
ก ¿ · ด ๒๒๓ · ว ¿
๏ ปราชญ์ใดเรืองรู้ยิ่ง	วิทยา
กล่าวมธุรสธรรมา	ห่อนพลั้ง
น้ำจิตอสัตยา	ยลยาก
คือดั่งดวงแก้วตั้ง	แต่งไว้เรือนโจร ฯ
ก ¿ · ด ๒๒๔ · ว ¿
๏ ไป่ถามปราชญ์บ่พร้อง	พาที
เปรียบดั่งเภรีตี	จึ่งครื้น
คนพาลพวกอวดดี	จักกล่าว
ถามบ่ถามมันฟื้น	เฟื่องถ้อยเกินถาม ฯ
ก ¿ · ด ๒๒๕ · ว ¿
๏ ร่วมรักนักปราชญ์เชื้อ	ชาตรี
เราผิดชอบชั่วดี	ท่านแจ้ง
เอาเยี่ยงอย่างอย่ามี	จิตโกรธ
ปรากฏกลท่านแกล้ง	แนะให้ขุมทอง ฯ
ก ¿ · ด ๒๒๖ · ว ¿
๏ น้ำบ่มีจิตรู้	ไหลจร
ไม้คดเขาทำศร	ซื้อได้
บัณฑิตทราบสุนทร	โอวาท
สอนสั่งอาตมะให้	อ่อนด้วยใจเอง ฯ
ก ¿ · ด ๒๒๗ · ว ¿
๏ อย่าคบคนหมู่ร้าย	ทรชน
คบแต่บัณฑิตคน	ปราชญ์แปล้
วันคืนรวดเร็วดล	บุญเร่ง ทำนา
เห็นอนิจนั้นแล้	ล่วงพ้นสงสาร ฯ
ก ¿ · ด ๒๒๘ · ว ¿
๏ พึงอวยโอวาทไว้	ในตน ก่อนนา
จึงสั่งสอนสาธุชน	ทั่วหล้า
แต่แรกเร่งผจญ	จิตอาต- มาแฮ
สัตว์อื่นหมื่นแสนอ้า	อาจแท้ทรมาน ฯ
ก ¿ · ด ๒๒๙ · ว ¿
๏ ช่างหม้อตีหม้อใช่	ตีฉาน แตกนา
ดีแต่งเอางามงาน	ชอบใช้
ดุจศิษย์กับอาจารย์	ตีสั่ง สอนแฮ
ตีใช่ตีจักให้	สู่ห้องอบาย ฯ
ก ¿ · ด ๒๓๐ · ว ¿
๏ คุณแม่หนาหนักเพี้ยง	พสุธา
คุณบิดรดุจอา-	กาศกว้าง
คุณพี่พ่างศิขรา	เมรุมาศ
คุณพระอาจารย์อ้าง	อาจสู้สาคร ฯ
ก ¿ · ด ๒๓๑ · ว ¿
๏ เมื่อร้อนน้ำท่านให้	เย็นใจ
เมื่อเยือกเย็นได้ไฟ	อุ่นเนื้อ
เมื่อทุกข์ท่านแก้ไข	ชูช่วย
เมื่อยากจนท่านเกื้อ	ก่อให้ทุนทำ ฯ
ก ¿ · ด ๒๓๒ · ว ¿
๏ เย็นเงาพฤกษ์มิ่งไม้	สุขสบาย
เย็นญาติทุกข์สำราย	กว่าไม้
เย็นครูยิ่งพันฉาย	กษัตริย์ยิ่ง ครูนา
เย็นร่มพระเจ้าให้	ร่มฟ้าดินบน ฯ
ก ¿ · ด ๒๓๓ · ว ¿
๏ ทองกวาวหงอนไก่เส้ง	สดสี
งามแต่กลิ่นฤๅมี	หนึ่งน้อย
นักเรียนบอกบาลี	ลบหลู่ ธรรมนา
งามผาดผลเท่าก้อย-	กอบนั้นฤๅมี ฯ
ก ¿ · ด ๒๓๔ · ว ¿
๏ หอมกลิ่นดอกไม้ที่	นับถือ
หอมแต่ตามลมฤๅ	กลับย้อน
หอมแห่งกลิ่นกล่าวคือ	ศีลสัตย์ นี้นา
หอมสุดหอมสะท้อน	ทั่วใกล้ไกลถึง ฯ
ก ¿ · ด ๒๓๕ · ว ¿
๏ ทำบุญบุญแต่งให้	เห็นผล
คือดั่งเงาตามตน	ติดแท้
ผู้ทำสิ่งอกุศล	กรรมติด ตามนา
ดุจจักรเกวียนเวียนแล้	ไล่ต้อนตีนโต ฯ
ก ¿ · ด ๒๓๖ · ว ¿
๏ ใจบุญบุญนักรู้	เร็วทำ
ใจบาปทำบาปกรรม	ง่ายแท้
ใจบุญก่อบาปลำ-	บากยาก จิตนา
ใจบาปทำบุญแล้	ยิ่งนั้นแสนทวี ฯ
ก ¿ · ด ๒๓๗ · ว ¿
๏ ใจเบาใจห้ามยาก	ใจฉันท์
ใจเกิดเวราฉกรรจ์	กาจแท้
ใจใดคิดผ่อนผัน	ชอบใส่ ตัวนา
ใจดั่งนี้ยิ่งแล้	เลิศให้สุขเกษม ฯ
ก ¿ · ด ๒๓๘ · ว ¿
๏ ศาสตร์ใดจักล้ำเท่า	ธรรมาน
ทรัพย์สิ่งใดไกรทาน	ที่ให้
รักใดจักปูนปาน	รักสัจ ศีลนา
สุขสิ่งใดจักได้	สุขเพี้ยงนฤพาน ฯ
ก ¿ · ด ๒๓๙ · ว ¿
๏ พ้นเย็นพ้นเดือดร้อน	โรคา
พ้นจากทุกขเวทนา	โศกเศร้า
พ้นตายแก่เกิดมา	ในโลก
สุขดั่งนี้พระเจ้า	ว่าเนื้อนฤพาน ฯ
ก ¿ · ด ๒๔๐ · ว ¿
๏ มูลบาปคือโลภล้น	แสวงหา
สรรพรสเป็นมูลพา	พยาธิไซร้
มูลทุกข์เกิดเพราะรา-	คะเกลศ
มูลนิพพานนั้นได้	เพราะด้วยสัจจา ฯ
ก ¿ · ด ๒๔๑ · ว ¿
๏ น่านน้ำฤๅห่อนกล้ำ	กลืนชล เองแฮ
พฤกษชาติห่อนหวงผล	เสพส้อง
จอมเมฆไป่หวงฝน	ภักษ์เสพ เสียนา
ปราชญ์ห่อนหวงทรัพย์ป้อง	เปิดให้เป็นทาน ฯ
ก ¿ · ด ๒๔๒ · ว ¿
๏ อุบลอุบัติเบื้อง	เปือกตม
แก้วเกิดแต่ผานิยม	ชอบใช้
ช้างเผือกเกิดในพนม	ไพรพฤกษ์
ปราชญ์ประยูรยากไร้	ทั่วหน้านับถือ ฯ
ก ¿ · ด ๒๔๓ · ว ¿
๏ รู้ดีดุรงค์ด้วย	รณแรง รวดแฮ
รู้ว่าโคงานแขง	เมื่อใช้
โคนมเกษียรแสดง	ดีเมื่อ รูดนา
รู้ว่าปราชญ์เปรื่องไซร้	เมื่อถ้อยคำแถลง ฯ
ก ¿ · ด ๒๔๔ (๒๔๕) · ว ¿
๏ นกแสกสกุณโทษเค้า	กู่กา
ทิ้งทูดอูฐอีกลา	ล่อร้อง
เสียงประทุษฐภาษา	หีนโหด
ฟังบ่เพราะหูพร้อง	ดุจถ้อยทรชน ฯ
ก ¿ · ด ๒๔๕ (๒๔๔) · ว ¿
๏ แขกเต้าดุเหว่าแก้ว	โกญจา
หงส์วิหคมยุรา	ร่ำร้อง
เฉกนรชาติวาจา	เอมโอช
ฟังเสนาะเพราะพร้อง	มฤธุถ้อยวาที ฯ
ก ¿ · ด ๒๔๖ · ว ¿
๏ สกุณกากระเหว่าไซร้	เหมือนกัน
ไข่ต่อไข่สำคัญ	เท่าแท้
ออกลูกจึ่งแปรผัน	ตามเพศ
กากระเหว่านั้นแล้	ทั่วผู้เล็งเห็น ฯ
ก ¿ · ด ๒๔๗ · ว ¿
๏ นกแร้งแรงร่อนได้	พอเพียง ปีกนา
บินบ่สูงแข่งเคียง	ครุฑได้
แม่น้ำนทีเรียง	รายทั่ว ทวีปแฮ
ลึกเท่าลึกนั้นไซร้	สุดสู้สาคร ฯ
ก ¿ · ด ๒๔๘ · ว ¿
๏ ควรแสวงสี่สิ่งแท้	มณีรัตน์
พึงจักจำเริญสวัสดิ์	แว่นแก้ว
ความรู้มิตรเมียสัจ	เข้าเปลือก มีนา
อย่าเสียใจได้แล้ว	เท่านี้ฤๅแคลน ฯ
ก ¿ · ด ๒๔๙ · ว ¿
๏ วิชาควรรักรู้	ฤๅขาด
อย่าหมิ่นศิลปศาสตร์	ว่าน้อย
รู้จริงสิ่งเดียวอาจ	มีมั่ง
เลี้ยงชีพช้าอยู่ร้อย	ชั่วลื้อหลานเหลน ฯ
ก ¿ · ด ๒๕๐ · ว ¿
๏ พายเถิดพ่ออย่ารั้ง	รอพาย
จวนตะวันจักสาย	ส่องฟ้า
ของสดสิ่งควรขาย	จักขาด ค่าแฮ
ตรหลาดเลิกแล้วอ้า	บ่นอื้นเอาใคร ฯ
ก ¿ · ด ๒๕๑ · ว ¿
๏ เรียนศิลป์แสวงทรัพย์ด้อม	เดินไศล
สามสิ่งอย่าเร็วไว	ชอบช้า
เสพกามหนึ่งคือใจ	มักโกรธ
สองประการนี้ถ้า	ผ่อนน้อยเป็นคุณ ฯ
ก ¿ · ด ๒๕๒ · ว ¿
๏ มักได้ให้คิดได้	สองสถาน
ได้ชั่วนี้ได้กาล	ชั่วหน้า
ให้ได้สะดวกดาล	โดยชอบ
ได้ดั่งนี้เอกอ้า	อิ่มน้ำใจตน ฯ
ก ¿ · ด ๒๕๓ · ว ¿
๏ ทรัพย์มีสี่ส่วนไซร้	ปูนปัน
ภาคหนึ่งพึงเกียดกัน	เก็บไว้
สองส่วนเบ็ดเสร็จสรรพ์	การกิจ ใช้นา
ยังอีกส่วนควรให้	จ่ายเลี้ยงตัวตน ฯ
ก ¿ · ด ๒๕๔ · ว ¿
๏ เยาวรูปเหน้าหนุ่มเนื้อ	ในวงศ์ ตระกูลแฮ
แม้นราศวิทยาทรง	เสื่อมเศร้า
ทองกวาวดอกดาษดง	แดงป่า
เสียกลิ่นรินรสเร้า	ดั่งนี้ใครชม ฯ
ก ¿ · ด ๒๕๕ (๔๓๔) · ว ¿
๏ มักคร้านฤๅรอบรู้	วิทยา
ศิลปศาสตร์เสื่อมสินหา	ไป่ได้
ไร้ทรัพย์อับผู้มา	เป็นเพื่อน
เว้นจากมิตรนั้นไซร้	สุขร้างแรมโรย ฯ
ก ¿ · ด ๒๕๖ · ว ¿
๏ คุ้นเคยคนคบค้า	มานาน
คดแต่เข้าแกงจาน	ส่งให้
มีรสรสใดปาน	เพราะรัก นั้นนา
ขมขื่นกลืนคล่องได้	ยิ่งชิ้นปลาดี ฯ
ก ¿ · ด ๒๕๗ · ว ¿
๏ คราวดีมีเพื่อนพ้อง	พรูตาม
ยืนนั่งไต่ตอมถาม	ถี่ถ้อย
คราวทุกข์ฉุกเฉินความ	มีโทษ
เพื่อนเล่นเจรจาน้อย	หนึ่งนั้นฤๅมี ฯ
ก ¿ · ด ๒๕๘ · ว ¿
๏ คนใดเดิมแม้นว่า	เวรกับ ตนนา
หลายคาบแค้นเคี่ยวขับ	คิดร้าย
ภายหลังมาตรมันกลับ	เป็นมิตร ก็ดี
จงประหยัดอย่าหง้าย	ค่ำเช้าคอยเชิง ฯ
ก ¿ · ด ๒๕๙ · ว ¿
๏ น้ำเหม็นมล้างสิ่งเหน้า	ไฉนหยุด
มล้างอุทกบริสุทธิ์	เสื่อมร้าย
คนเวรต่อเวรประทุษฐ์	ทวีโทษ
เอาอเวรระงับหง้าย	อาจสิ้นศูนย์เวร ฯ
ก ¿ · ด ๒๖๐ · ว ¿
๏ ซ่อนเงื่อนงำน้ำขุน	ขังใน
ภายนอกทำแจ่มใส	สดหน้า
ดุจหินบ่เห็นไฟ	ฝังอยู่
ต่อประหารจึ่งจ้า	จับไหม้เป็นจุณ ฯ
ก ¿ · ด ๒๖๑ · ว ¿
๏ จักทำโทษแก่ผู้	ผิดฉกรรจ์
ใจจุ่งเมตตามัน	มากไว้
ให้คิดจิตสำคัญ	เขาโหด
ความคิดน้อยจึ่งได้	อยู่เงื้อมมือตน ฯ
ก ¿ · ด ๒๖๒ · ว ¿
๏ ตัดต้นก่นรากแล้ว	ปลูกแปลง
หนามหั่นห่อนไว้แขนง	หน่อเนื้อ
เพลิงพิษนิดหนึ่งแรง	เรืองโรจน์
ดับแต่ดุ้นไว้เชื้อ	นิ่งช้าเพลิงโพลง ฯ
ก ¿ · ด ๒๖๓ · ว ¿
๏ ขว้างพิษบ่คว่างพ้น	พันแขน ตนนา
ไปสบพบรังแตน	แหย่เย้า
ร่ายมนตร์ปลุกเสือแสน	องอาจ
ไม้ซั่นรันสิ่งเหน้า	แน่ต้องตนเอง ฯ
ก ¿ · ด ๒๖๔ · ว ¿
๏ ลูกเมียเหมือนผ้าโอ่	อัตรา
ขาดฉีกชั่วแล้วหา	ใหม่ได้
พี่น้องเฉกเช่นขา	แขนติด ตนแฮ
ขาดประจาคจักให้	ต่อเข้าฤๅคืน ฯ
ก ¿ · ด ๒๖๕ · ว ¿
๏ มีบุตรบ่ได้ดั่ง	ตีนมือ
คุณแห่งไม้เท้าถือ	เลิศแท้
ทางเมื้อเผื่อพบคือ	สิงห์สัตว์ ก็ดี
ไม้ประเสริฐเลิศแล้	อาจคุ้มกันภัย ฯ
ก ¿ · ด ๒๖๖ · ว ¿
๏ ธรรมดาผลม่วงไม้	ตระการ
เมื่ออ่อนรสเผือดพาน	ยากเคี้ยว
ครั้นสุกรสสวายหวาน	เอมโอช
หมากม่วงนั้นฤๅเปรี้ยว	เปรียบด้วยหมากขาม ฯ
ก ¿ · ด ๒๖๗ · ว ¿
๏ บุรุษสุดไร้รัก	เมียงาม ชอบฤๅ
ไร้เพื่อนไปไกลคาม	เขตบ้าน
มือเปล่าสู่สงคราม	ยงยุทธ ไฉนนา
รู้ไป่ทันแก่ก้าน	กล่าวถ้อยกลางสนาม ฯ
ก ¿ · ด ๒๖๘ · ว ¿
๏ โยธาทิ้งศาสตร์สู้	สงคราม ชอบฤๅ
ปราชญ์มละคัมภีร์ความ	อย่าพร้อง
เดินหนเพื่อนบ่ตาม	อย่าไต่ ทางแฮ
พาณิชเสียพวกพ้อง	ต่างด้าวเดินไฉน ฯ
ก ¿ · ด ๒๖๙ · ว ¿
๏ รักเจ้าจงรักให้	เป็นยุติ- ธรรมนา
ท่านเคียดอย่าควรประทุษฐ์	เท่าเผ้า
จงมีภักดีดุจ	โสนัข นั้นนา
มันบ่จืดจากเจ้า	จิตนั้นคงตรง ฯ
ก ¿ · ด ๒๗๐ · ว ¿
๏ อาสาเจ้าต่อต้าน	ตัวตาย
ขันรับอาสานาย	หย่อนนั้น
อาสาศึกแม่ยาย	อย่าย่อ ท้อนา
สามสิ่งแท้ถือหมั้น	ชั่วฟ้าดินชม ฯ
ก ¿ · ด ๒๗๑ · ว ¿
๏ อาสาศึกสู้ไป่	เสร็จงาน
คนจักตายเอาอาน	ปิดไว้
จึงนับว่าเป็นทหาร	หายาก
ฉลองพระคุณเจ้าให้	ท่านเลี้ยงบำรุง ฯ
ก ¿ · ด ๒๗๒ · ว ¿
๏ เจ้านายใช้ชุบเลี้ยง	คนขาม
สินทรัพย์เมียมิ่งงาม	ง่ายได้
บ่าวไพร่พรั่งพรูตาม	ไหลหลั่ง มานา
สมบัติบุญส่งให้	แปลกหน้าตาเดิม ฯ
ก ¿ · ด ๒๗๓ · ว ¿
๏ หมั่นลอดสอดสืบถ้อย	เวรี
ไป่ชอบท่าทำดี	นิ่งไว้
คาบใดชอบเชิงที	หาญหัก
ต่อยดั่งต่อยหม้อให้	แตกด้วยศิลา ฯ
ก ¿ · ด ๒๗๔ · ว ¿
๏ ยศศักดิ์จักเกิดด้วย	บุญทำ
ภัยเกิดเพื่อผลกรรม	ก่อนให้
ติเตียนแลจองจำ	กรรมก่อน เองนา
ใครจักเว้นแวะได้	ทั่วท้องโลกา ฯ
ก ¿ · ด ๒๗๕ · ว ¿
๏ กฤตยามนตร์เคราะห์ให้	เห็นผล
ทำสิ่งใดลุดล	สิ่งนั้น
ครั้นบุญแห่งบุคคล	จักถ่อย แล้วนา
มนตร์กฤตยานั้นซั้น	เสื่อมสิ้นทุกวัน ฯ
ก ¿ · ด ๒๗๖ · ว ¿
๏ เชื้อไพร่บุญปลูกขึ้น	เป็นนาย
พาลบุตรรู้มลักหลาย	เลิศผู้
โหดไร้พร่ำขวนขวาย	ทรัพย์มั่ง มีแฮ
สามเหล่านี้พึงรู้	อย่าได้ดูเบา ฯ
ก ¿ · ด ๒๗๗ · ว ¿
๏ ก้านบัวบอกลึกตื้น	ชลธาร
มารยาทส่อสันดาน	ชาติเชื้อ
โฉดฉลาดเพราะคำขาน	ควรทราบ
หย่อมญ่าเหี่ยวแร้งเรื้อ	บอกร้ายแสลงดิน ฯ
ก ¿ · ด ๒๗๘ · ว ¿
๏ ทรัพย์มากหากถ่อยแท้	วาจา
ชนไป่ชอบหูตา	ติดต้อง
น้อยทรัพย์อับยศถา	ทรามรูป
แต่เพราะถ้อยคำพร้อง	เพริศสิ้นทั้งมวล ฯ
ก ¿ · ด ๒๗๙ · ว ¿
๏ มีสินทรัพย์น้อยหลั่ง	ไหลริน
คือบ่อน้อยนรกิน	อาบได้
ทรัพย์มากหมู่ทมิฬ	มีมั่ง ก็ดี
คือสมุทรฤๅให้	ท่วยอ้างอาศัย ฯ
ก ¿ · ด ๒๘๐ · ว ¿
๏ แม้โฉมเฉิดเฉกให้	เทพา
อีกอิสริยยศถา	กอปรด้วย
บุรุษถ่อยทุษฐวา-	จาพากย์
นับว่าผู้นั้นม้วย	หมดสิ้นสิ่งงาม ฯ
ก ¿ · ด ๒๘๑ · ว ¿
๏ แม้ตนตัวเล็กเพี้ยง	ผุยผง
ไกลนับโยชน์ดอนดง	อยู่นั้น
คั่งคับทรัพย์สินพงศ์	พันธุ์ถ่อย ก็ดี
สุดขอบฟ้าเขียวขั้น	ทั่วแท้เล็งเห็น ฯ
ก ¿ · ด ๒๘๒ · ว ¿
๏ แม้ตนโตเติบเพี้ยง	เขาเขิน
สูงเจ็ดลำตาลเกิน	กึ่งฟ้า
ไร้ทรัพย์ดับเผอิญ	แลเล็ก ลงแฮ
ดั่งปลวกเตี้ยต่ำช้า	ชวดผู้เล็งเห็น ฯ
ก ¿ · ด ๒๘๓ · ว ¿
๏ ตนน้อยแลใฝ่ให้	เกินศักดิ์
ว่าตระกูลใหญ่นัก	แทบไท้
คือแมลงเม่ามันมัก	บินวู่- วามนา
โถมถาบฉาบเพลิงไหม้	มอดม้วยตัวเอง ฯ
ก ¿ · ด ๒๘๔ · ว ¿
๏ · ด ักขลาแล้วไป่ขึ้น	คอยขลา
เบ็ดบ่เกี่ยวเหยื่อรา	ล่อไว้
ไปสอดสบเสือมา	หมายก่ง ได้ฤๅ
ปลาต่อผุดโพล่งใกล้	เกี่ยวทิ้งฤๅทัน ฯ
ก ¿ · ด ๒๘๕ · ว ¿
๏ อย่าเอื้อมเด็ดดอกฟ้า	มาถนอม
สูงสุดมือมักตรอม	อกไข้
เด็ดแต่ดอกพยอม	ยามยาก ชมนา
สูงก็สอยด้วยไม้	อาจเอื้อมเอาถึง ฯ
ก ¿ · ด ๒๘๖ · ว ¿
๏ เจียมใดจักเท่าด้วย	เจียมตัว
รู้เท่าท่านทำกลัว	ซ่อนไว้
อย่ามึนมืดเมามัว	โมหะ
สูงนักมักเหมือนไม้	หักด้วยลมแรง ฯ
ก ¿ · ด ๒๘๗ · ว ¿
๏ ถึงจนทนสู้กัด	กินเกลือ
อย่าเที่ยวแล่เนื้อเถือ	พวกพ้อง
อดอยากเยี่ยงอย่างเสือ	สงวนศักดิ์
โซก็เสาะใส่ท้อง	จับเนื้อกินเอง ฯ
ก ¿ · ด ๒๘๘ · ว ¿
๏ ไกรสรแสบท้องแทบ	เสียชี วิตแฮ
บ่ภักษ์ผลไม้มี	ป่ากว้าง
ไกรสรซูบอินทรีย์	สมเพช ก็ดี
บ่ภักษ์รสเนื้อช้าง	ดั่งนี้ธรรมดา ฯ
ก ¿ · ด ๒๘๙ · ว ¿
๏ ใบบัวฝนตกน้ำ	ขาดขัง
ลูกข่างวางบนหลัง	มิ่งม้า
เสาหลักปักอยู่ยัง	กองแกลบ นาพ่อ
คนบ่แม่นถ้อยอ้า	พูดแล้วโอนเอน ฯ
ก ¿ · ด ๒๙๐ · ว ¿
๏ กล่าวภัยในน้ำแก่	มังกร
แสดงพิลึกดงดอน	อวดช้าง
เอาพร้าวใส่เรือคอน	ขายพวก สวนแฮ
ยกศัพท์แปลอรรถอ้าง	อวดผู้เพียรเรียน ฯ
ก ¿ · ด ๒๙๑ · ว ¿
๏ เอาน้ำขู่จระเข้	ขันเหลือ
เอาป่าไปข่มเสือ	ขู่คู้
เอาหมากแล่นลงเรือ	ไปจ่าย สวนแฮ
เอากาพย์โคลงกระทู้	เที่ยวอ้างอวดกระวี ฯ
ก ¿ · ด ๒๙๒ · ว ¿
๏ กล่าวจริงบ่พริ้งเพราะ	โสดสดับ
เอาเท็จปนคนนับ	เนตรหน้า
ไม้เหลี่ยมเยี่ยงอย่างกลับ	ตัวยาก
กลมกล่อมสิบอ้อมอ้า	อาจกลิ้งพลันทัน ฯ
ก ¿ · ด ๒๙๓ · ว ¿
๏ ท่ามกลางกล่าวถ้อยแต่	พอควร
เห็นท่านสรวลอย่าสรวล	ตอบเต้า
ใช้คำแต่น้ำนวล	นฤโทษ
เห็นท่านเศร้าทำเศร้า	โศกหน้าตาตาม ฯ
ก ¿ · ด ๒๙๔ · ว ¿
๏ เล่าเดื่อมีดอกให้	พึงฟัง
เล่าว่ากาขาวยัง	เชื่อได้
ริ้นเทียมเท่าเขาหวัง	ฟังเถิด นะพ่อ
เล่าว่าหญิงจริงไซร้	อย่าได้ควรฟัง ฯ
ก ¿ · ด ๒๙๕ · ว ¿
๏ อย่าขุดขอดท่านด้วย	วาจา
อย่าถากท่านด้วยตา	ติค้อน
ฟังคำกล่าวมฤษา	โสตหนึ่ง นะพ่อ
หยิบบ่ศัพท์กลับย้อน	โทษให้กับตน ฯ
ก ¿ · ด ๒๙๖ · ว ¿
๏ อย่าชักน้ำน่านเข้า	คลองคู
อย่าแนะเศิกศัตรู	สู่เหย้า
ไฟในอย่าเชิดชู	นำออก
ไฟนอกอย่านำเข้า	หม่นไหม้มัวหมอง ฯ
ก ¿ · ด ๒๙๗ · ว ¿
๏ โลภทรัพย์ครองห่อนได้	โดยถวิล
คนมักมังสากิน	บาปสู้
มักเมาเล่าฤๅยิน-	ดีสัจ ศีลนา
คนมักมากเล่นชู้	ห่อนรู้กลัวอาย ฯ
ก ¿ · ด ๒๙๘ · ว ¿
๏ เกิดตระกูลมูนมากทั้ง	เงินทอง
ทรัพย์ท่านนึกตรึกปอง	ใคร่ได้
ทรัพย์ตนไป่ครอบครอง	แจกจ่าย เสียแฮ
จักฉิบหายวายไร้	เร่งไร้เร็วพลัน ฯ
ก ¿ · ด ๒๙๙ · ว ¿
๏ ขันขนขุยฆ่าไม้	หนามมี
คิดพ่างผลกทลี	ฆ่ากล้วย
ลูกม้าฆ่าชนนี	ลาเกิด ตนนา
ลาภฆ่าคนโลภม้วย	ดุจไม้มีหนาม ฯ
ก ¿ · ด ๓๐๐ · ว ¿
๏ เบิกทรัพย์วันละบาทซื้อ	มังสา
นายหนึ่งเลี้ยงพยัคฆา	ไป่อ้วน
สองสามสี่นายมา	กำกับ กันแฮ
บังทรัพย์สี่ส่วนถ้วน	บาทสิ้นเสือตาย ฯ

ดูเพิ่ม

โคลงโลกนิติ · นำ · ๑-๑๐๐ · ๑๐๑-๒๐๐ · ๒๐๑-๓๐๐ · ๓๐๑-๔๐๐ · ๔๐๐- · ส่งท้าย

วิกิพีเดีย

วิกิพีเดีย มีบทความเรื่อง:

โคลงโลกนิติ