นิทานโบรานคดี (2487)/คำนำ (1)
พนะท่าน จอมพล ป. พิบูลสงคราม นายกรัถมนตรี ปรารภงานพระราชทานเพลิงพระสพสมเด็ดพระเจ้าบรมวงส์เทอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ซึ่งกำหนดไนวันที่ 11 มีนาคม พ.ส. นี้ ว่า สมควนจะจัดหนังสือตีพิมพ์ขึ้น เพื่อแจกชำร่วยเปนที่ระลึกอนุสรแด่สมเด็ดพระเจ้าบรมวงส์เทอพระองค์นั้น ไนถานะที่พระองค์ท่านซงเปนสมาชิกกิตติมสักดิของวรรนคดีสมาคมแห่งประเทสไทย และเปนที่ปรึกสาราชการของกรมสิลปากร จึงสั่งให้กรมสิลปากรจัดหาเรื่องหนังสือที่กล่าวนี้ กรมสิลปากรเห็นว่า หนังสือสำหรับแจกควนจะเปนเรื่องที่ซงนิพนธ์ และเปนเรื่องที่ยังไม่เคยตีพิมพ์แพร่หลาย ก็จะเหมาะด้วยประการทั้งปวง มาระลึกขึ้นได้ว่า สมเด็ดกรมพระยาดำรงราชานุภาพซงหนังสือขึ้นไหม่ไว้เรื่องหนึ่ง คือ เรื่อง "นิทานโบรานคดี" และเพิ่งจะซงพระนิพนธ์เส็ดเมื่อก่อนหน้าสิ้นพระชนม์ไม่กี่วัน ถ้ามีโอกาสจัดพิมพ์ขึ้นไห้แพร่หลาย ก็จะได้ประโยชน์เกี่ยวกับความรู้เรื่องเก่าไม่น้อย กรมสิลปากรจึงจัดการติดต่อขอต้นฉบับจากทายาท ก็มีแก่ไจมอบไห้ตามประสงค์ กรมสิลปากรนำเสนอเรื่องแด่พนะท่านนายกรัถมนตรี พนะท่านนายกรัถมนตรีมีความยินดีอนุโมทนา เปนอันว่า ได้มีโอกาสจัดตีพิมพ์หนังสือ เรื่อง นิทานโบรานคดี เปนสาธารนะกุสลขึ้นเปนครั้งแรกด้วยเหตุดั่งกล่าวมานี้
หนังสือ นิทานโบรานคดี กล่าวถึงเรื่องราวเกี่ยวกับความรู้ไนทางพูมิสาตร ประวัติสาตร โบรานคดี และขนบทำเนียมประเพนีต่าง ๆ ตามความซงจำของสมเด็ดกรมพระยาดำรงราชานุภาพ แบ่งออกเปนตอน ๆ ตามลักสนะเรื่อง เปนต้น นิทาน เรื่อง "ค้นเมืองโบราน" ซงเล่าเรื่องการค้นหาพระเจดีย์ซึ่งสมเด็ดพระนเรสวรมหาราชโปรดไห้ส้างขึ้นเปนที่ระลึกไนคราวชนช้างกับสัตรู และซงได้ชัยชนะหย่างเด็ดขาดงดงาม เปนสงครามกู้ชาติ ไห้ชาติไทยคงความเปนไทยมาได้จนทุกวันนี้ ไนพระราชพงสาวดารกล่าวว่า สมเด็ดพระนเรสวรมหาราชซงทำยุทธหัตถีหรือชนช้างกับราชสัตรูที่ตำบนหนองสาหร่าย แต่ไม่กล่าวว่าตำบนนี้หยู่ที่ไหน จึงเปนเหตุไห้มีการสำหรวดตรวดค้นกัน จนพบพระเจดีย์อันเปนอนุสาวรีย์เทิดเกียรติไทย ซึ่งปรักหักพังซ่อนหยู่ไนป่ารก สมเด็ดกรมพระยาดำรงราชานุภาพซงเล่าเรื่องตอนนี้ กล่าวถึงต้นเหตุที่ไปตรวดค้น และซงวินิฉัยเรื่องตามที่กล่าวไว้ไนพระราชพงสาวดารด้วยหลักโบรานคดี กะทำไห้ผู้ที่อ่านแล้วได้รับความรู้และความภาคพูมิไจไนชาติของตน อีกเรื่องหนึ่ง ซงเล่าถึงเรื่องจังหวัดเพชรบูรน์เมื่อครั้งสเด็ดไปราชการยังจังหวัดนั้น ซงเล่าถึงพูมิประเทส ระยะทาง และประวัติของจังหวัดเพชรบูรน์ไว้ละเอียดละออ เปนความรู้ของผู้ที่ไฝ่ไจไนเรื่องซึ่งเปนส่วนหนึ่งของประเทสบ้านเกิดเมืองนอนที่รักของตน ไช่แต่เท่านั้น เมื่อเร็ว ๆ นี้ สมเด็ดกรมพระยาดำรงราชานุภาพยังประทานบันทึกเรื่องจังหวัดเพชรบูรน์ไนลางประการมาไห้กรมสิลปากรเปนแนวสำหรับสำหรวดตรวดค้นต่อไป และกรมสิลปากรก็ได้ส่งบันทึกนั้นไปยังจังหวัดเพชรบูรน์เพื่อสำหรวดตรวดค้นต่อไปไนเวลาอันควน แต่งานสำหรวดตรวดค้นเรื่องโบรานคดีย่อมกินเวลานาน ทั้งผู้สำหรวดตรวดค้นต้องเปนคนมีความอดทน เพียร รัก และสนไจด้วย จึงจะทำงานชนิดนี้ลุล่วงไปได้ รวมความหนังสือ นิทานโบรานคดี มีเรื่องที่ไห้ความรู้เปนต่าง ๆ กัน เปนประโยชน์แก่นักสึกสาผู้ไคร่ไนความรู้เกี่ยวกับเรื่องของชาติหย่างเกินคุนค่า
กรมสิลปากรขออนุโมทนาไนกุสลสาธารนะประโยชน์ซึ่งพนะท่าน จอมพล ป. พิบูลสงคราม นายกรัถมนตรี โปรดไห้ตีพิมพ์หนังสือนี้เปนของชำร่วยอนุสรแด่สมเด็ดพระเจ้าบรมวงส์เทอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ หากพระองค์ท่านซงซาบด้วยญานวิถีได ๆ คงจะซงอนุโมทนาด้วยพระหรึทัยอันประกอบด้วยปีติโสมนัสหาที่สุดมิได้ และหวังว่า ผู้ที่ได้รับแจกไปคงชอบไจอ่าน และยินดีอนุโมทนาโดยทั่วกัน.
กรมสิลปากร
15 กุมภาพันธ์ 2487